IIostoak - Aiete eta gero - Sortu

1.go zenbakia

IIostoak
D.L. / L.G.: D-01469-2021

 2021/11

 Aiete eta gero...

3

 AIETE 10. URTEURRENA

 4/ ENSEÑANZAS
 Y RETOS

 8/ AIETEKO KONFERENTZIA ETA
 ETAREN EKINBIDE ARMATUAREN
 BUKAERAREN 10. URTEURRENA

14/ EH BILDU ETA EH BAIREN
 ADIERAZPENA

18/ DECLARACIÓN DEL
 18 DE OCTUBRE

20/ ETORKIZUNA
 DUGU IRABAZTEKO

24/ INTERVENCIÓN DE
 COMUNICACIONES

 Hostoak
29/ FREE THEM ALL
 PRESOEN EGOERA ETA
 ESPETXETAKO HELBIDEAK

33/ KARTZELAKOAK, DESERRIKOAK
 ERREPRESALIATU POLITIKOEN
 H azitik datorren ernamuinak hostoa dakar lehenik,
 landarerik txikiena izan edo zuhaitzik handiena
 izan. Hosto-begitik dator aldaxka, eta aldaxkatik hosto
 BERRI gehiago, eta loreak datoz, eta loreen hostoak. Badira
 hosto iraunkorrak eta hosto erorkorrak, hostobakarrak

36/ KRISI KRONIKOA ETA OFENTSIBA eta hosto konposatuak, hosto horzdunak, lobulatuak,
 SOZIOSINDIKAL SUBIRANISTA palmatuak, arantzadunak, leunak. Kolore askotako
 hostoak ditugu gurean, anitza da hostajea gure herrian,

40/ SISTEMA PUBLIKO eta hostopea ere oparoa da eta emankorra. Ikur ere izan
 BURUJABERANTZ daitezke hostoak, eta badira gurean halakoak. Hostoek
 bizitza irudikatzen dute eta, geure bizitzan bezala,

43/ AZKEN HILABETEETAKOAK naturan ere aroz aro paisaiaren margoa aldatzen dute
 EKIMENAK, MOBILIZAZIOAK, hostoek. Bizi berria dakarte udaberrian, eta udazkenean
 ERAGILEAK, INSTITUZIOAK,... zuhaitzetatik jausten diren orbelek lurrari itzultzen
 diote bizigaia. Hostoz eta hostoen kolorez osatutako

52/ EPAITEGIETAKO BERRI bazterrak, mendiak eta oihanak maite ditugu, eta hostoz
 EPAIKETAK, EBAZPENAK, osatutako gure herria. Orotariko euskal hostajea.
 AUTOAK...
 Margoak osatzeko erabiltzen dira batzuetan hostoak, eta
 idazteko ere erabil daitezke. Post-it edo ohar-orri gisa
 erabil genitzake; mezu txikiak idazteko edo margotzeko.
 Hostoz hosto, orriz orri, orotariko hostajea bildu nahi
 dugu aldizkari honetan. Gure gaiez arituko gara orrio-
Argitzailea Maketazioa eta disenua tan, gure herriari dagozkion gaiez eta arazoez, kezkatzen
SORTU Lubaki Grafik Faktory gaituzten gauzez, esateko dugunaz. Ekologiaz eta kultu-
Erredakzioa Argazkiak raz arituko gara, lanaz eta bizi baldintzez, ekonomiaz eta
Maialen Arteaga Foku justiziaz, subiranotasunaz eta independentziaz, presoez,
Oier Narbaiza itxaropenaz, hizkuntzaz eta hezkuntzaz...
Gotzon Elizburu
Egoitza Lege gordailua/Deposito legal Ez da gure asmoa orriokin inon den zuhaitzik handiena
Zuatzu enpresa parkea. L.G.: D-01469-2021 janztea; iparraldetik edo hegotik, mendebaldetik edo
Easo eraikina 4, behea. Jabego lizentzia ekitik datozen haizeek gure herrian mugitzen duten
20018 Donostia CC - BY - SA hostajea zuhaixka honetan azaltzea baizik.

AIETE 10. URTEURRENA

 Enseñanzas
 y retos

 C
 on motivo del décimo ani- en el mismo espacio tuvo lugar una
 versario de la Conferencia mesa redonda sobre el “Desarrollo
 Política de Aiete, los días de los procesos de paz en los últimos
 14, 15 y 16 de octubre se diez años” en las que participaron
 celebraron en Donostia y Baiona el fundador y director del centro
 las jornadas internacionales “Aiete Inter/Mediate dedicado a la me-
 10 años. Enseñanzas y Retos”. Un diación y resolución de conflictos
 evento organizado por el Foro social y ex-jefe de Gabinete de Tony Blair,
 Permanente y Bake Bidea en colabo- Jonathan Powell; el abogado y me- Por su parte, este décimo aniver-
 ración con la Fundación Berghof y diador Brian Currin; la directora de sario de la Conferencia de Aiete
 de Conciliation Resources, que dio la División de Política y Mediación tuvo su replica en Ipar Euskal
 pie a que se analizaran los avances y de la ONU, Teresa Whitfield y el ex Herria el sábado 16 de octubre en el
 los desafíos pendientes de la mano Alto Comisionado para la Paz en Auditorium Henri Grenet de Baiona
 de los protagonistas locales e inter- Colombia Sergio Jaramillo. donde diferentes personalidades
 nacionales. vascas e internacionales tomaron
 El viernes la jornada se trasladó la palabra. Abrió la jornada una
 Las jornadas de este décimo ani- al Kursaal de Donostia donde una conferencia sobre las “Enseñanzas
 versario partieron de una previa mesa redonda sobre “Enseñanzas del del proceso de paz” a cargo de
 constatación, la Conferencia de proceso de Paz Vasco” dio la palabra al Véronique Dudouet (Fundación
 Aiete abrió el camino a un nuevo mediador Andy Carl, la Doctora en Berghof) y Jean-Daniel Elichiry
 escenario para la paz y hoy estamos Resolución de Conflictos Veronique (Bakegileak) para seguidamente dar
 mucho mejor que hace 10 años. Sin Dudouet y el ex-coordinador de paso a una mesa redonda con los
 embargo, no son pocas las cues- Lokarri, y uno de los organizadores actores políticos locales, entre ellos,
 tiones que quedaron pendientes y de la Conferencia de Aiete, Paul Jean-Jacques Lasserre (Presidente
 los retos por cumplir, entre otras, Rios. En el mismo escenario se dio del Conseil départemental des
 el reconocimiento de todas las continuidad abordando los “Retos del Pyrénées-Atlantiques), Jean-René
 victimas, la consecución de una proceso de Paz Vasco” con la parti- Etchegaray (Presidente de la
 política penitenciaria normalizada cipación de Brian Currin, Roberto Mancomunidad vasca), Frédérique
 y generosa, la construcción de la Manrique, Carmen Galdeano y Espagnac (senadora y consejera
 convivencia democrática,… Las jor- Agus Hernan. Y, ya por la tarde, regional-PS), Max Brisson (sena-
 nadas arrancaron en Aiete el jueves otra mesa redonda trató sobre la dor y consejero departamentl-LR),
 día 14 de octubre, con una ponencia “Transformación democrática de con- Vincent Bru (diputado francés-Mo-
 sobre los “Retos para la paz en la flictos” en la que tomaron parte Juan dem), Alain Iriart (alcalde de
 era pos-Covid 19” a cargo de Martin Jose Ibarretxe, Quinn Torra, Amalur Hiriburu y consejero delegado de
 Griffith, Subsecretario General de Álvarez de la plataforma Gure Esku la Mancomunidad-EH Bai) y Alice
 Asuntos Humanitarios de la ONU. Dago y el presidente de Òmnium Leiciagueçahar (ex-consejera regio-
 Ese mismo día, horas más tarde y Cultural, Jordi Cuixart. nal de los verdes-EELV).

5

Izquierda. (De izq. a drch.)
Brian Currin, Roberto
Manrique, Begoña
Galdeano y Agus Hernán.

Abajo. (De izq. a drch.)
Juan José Ibarretxe, Amalur
Álvarez, Jordi Cuixart y
detrás, Quim Torra.

6

En el posterior panel “Aietetik 10 versario con profusión de medios, Diez años después, debían volver a
urtera egin dena eta etorkizuneko desplegando programas y ediciones abordarse cuestiones claves relati-
erronkak” el protagonismo corrió especiales, e incluso la mayoría de vas a cualquier proceso de paz como
a cargo de Caroline Guibet Lafaye los partidos políticos acabarían rea- son la garantía de no repetición;
(Universidad Pau), Anaiz Funosas lizando sus propios actos y lecturas el tratamiento y la consideración
(Bake Bidea) y Agus Hernan (Foro particulares, incluso los que no se a todas las víctimas; la memoria
Social). Luego vendría el momento sintieron aludidos hace una década. inclusiva y la convivencia demo-
de analizar el proceso de paz bajo crática. Y, a grandes rasgos, estos
el epigrafe “una apuesta posible?” Sin lugar a dudas, la efemérides no fueron los grandes temas de las
intervendrían Brandon Hamber pasó desapercibida y acabó des- Jornadas Internacionales organiza-
(John Hume Institute), Carlos pertando mucho más interés que das en Donostia y en Baiona para,
Beristain (Comisionado de la verdad aquella conferencia de hace 10 años. diez años después del cese de la
en Colombia) y Jean-Pierre Massias No en vano, en estos 10 años se han actividad armada por parte de ETA,
(Université des Pays de l'Adour). sucedido acontecimientos decisivos extraer enseñanzas de aquel proceso
Finalmente, Brian Currin cerró la como el desarme y la desaparición y señalar los retos a implementar en
jornada con una conferencia sobre de ETA y en la memoria colecti- un futuro donde la resolución de la
“Los retos y desafios para Euskal va queda la evidencia que una de cuestión de los presos y refugiados
Herria”. las partes cumplió con todos sus es la más acuciante.
 compromisos y que los estados,
Además de estas jornadas interna- principalmente el estado español,
cionales, a la conmemoración de los no han cumplido prácticamente
10 años de la Conferencia de Aiete ninguno de los requerimientos de
se sumaron innumerables medios los facilitadores y mediadores inter-
de comunicación cubriendo el ani- nacionales.

De izquierda a derecha. El Lehendakari Juan José Ibarretxe y los miembros de Foro Social Agus Hernan y Nekane Altzelai, y Anaiz Funosas.

7

 Sei botilaz osatutako
 ardo ekologiko kaxa

 60€

 km

Egin zure eskaria!
Araba Bizkaia Gipuzkoa Nafarroa
628405243 690194803 675013317 646028884

AIETE 10. URTEURRENA

 Aieteko Konferentzia
 eta ETAren ekinbide
 armatuaren bukaeraren
 10. urteurrena

9

 Ezkerretik eskuinera
Jonathan Powell, Gerry Adams, Bertie Ahern,
 Kofi Annan, Gro Harlem eta Pierre Joxe

 H
 amar urte pasatu dira Epe motzean konponbide prozesu
 Aieteko Konferentziatik bat aldebiko akordio batetik abiatze-
 eta ETAk bere ekinbide ko aukerarik ez zela izango haus-
 armatuaren bukaera nartu eta gero, ezker abertzaleak
 iragarri zuenetik. Garaian hartutako iniziatiba hartu zuen konfrontazio
 norabideak euskal jendartean eta armatua behin betiko gainditzeko.
 ezker abertzalean izan duen eragin Bestela, konfrontazio ziklo luze
 sakona ukaezina da. batean sartzeko arriskua zegoen eta
 horrek ondorio kaltegarriak izango
 Aieteko adierazpenak konponbide zituzkeen Euskal Herriarentzat
 prozesua egituratzeko nazioar- eta nazio askapen prozesuarentzat
 tearen babesa lukeen bide orri bat berarentzat ere.
 eskaini zuen. ETAren erabakiak,
 Erakundeak ondoren hartu zuen bi- Aieteko Konferentzia ahalegin
 deari hasiera emateaz batera, ezker horren emaitza izan zen. Bertan
 abertzalearen estrategia aldaketari konfrontazio armatuaren zikloa
 funtsezko bultzada eman zion. modu ordenatuan ixteko eta gatazka
 Estatuen erantzuna positiboa izan politikoari konponbide demokrati-
 ez bada ere, Euskal Herrian garai koa emateko zentzuzko proposame-
 politiko berri bat ireki zen. na biltzen zen. Nazioarteko komu-
 nitatearen eta euskal jendartearen
 Konfrontazio armatua bukatutzat gehiengoaren babesa zuen, gainera.
 emateko erabaki historikoa ezker
 abertzalearentzat testuinguru Frantziar eta espainiar Estatuek,
 zailean gertatu zen. Ilegalizazioak baina, uko egin zioten konponbi-
 eragindako nekeak eta higadura deari. Ezkerreko independentismoa
 politikoak ahuldu gintuzten, eta suntsituko zutela sinistuta, ziklo be-
 estatuen oldarraldiak zaildu egin du rria irekitzeko ahaleginari erasotzen
 hamar urte iraun duen trantsizioa. hasi ziren. Erabaki horrek ezinezko
 egin zuen Aieteko bide-orriaren
 garapen osoa eta asko zaildu zuen
 konfrontazio armatuaren zikloa
 ixteko prozesua bera ere.
 KOKAPEN LABURRA
 Aieteko Konferentziak eta ETAren Estatuek soilik ez, euskal alderdi
 erabakiak, aurretik ezker abertza- politiko nagusiek ere estrategia
 lean egindako eztabaida estrate- aldaketaren egitasmoa eta Aieteren
 gikoarekin batera, Euskal Herrian bide-orria kamustu nahi izan zuten.
 ziklo politiko berri bat irekitzeko Ziklo berriak irekiko zituen aukeren
 abiapuntua jarri zuten. beldur, ezkerreko independentis-

10

Argazkia Foro sozial iraunkorraren aurkezpena Aieten, eragileekin ateratako ondorioak aurkeztu. Irudian Brian Currin, Andoni Ortuzar eta Arnaldo Otegi.

moa higatzea bilatu dute hamar du. Gero eta aukera zilegi eta tikoen auzia eta gatazka politikoa
urteotan. egingarriago bezala agertzen da bera konpontzeke daude oraindik.
 jendartean.
Edonola ere, zailtasun guztien • Prozesu honetan zehar eginda- Dena den, urteotan egindako lana
gainetik, hamar urte geroago koak sektore zabalekin konekta- ez da alferrik izan eta Aieteko
Euskal Herrian agertoki berri bat tu du, nazioarteko komunitate- Adierazpenean agertzen ziren
ireki dugula aldarrikatu dezakegu. tik hasi eta Ipar Euskal Herriko gakoek gaurkotasun eta zentralita-
Laburrean, honako ondorio nagusi eragile politiko eta sozialeta- te politiko osoa dute. Are gehiago;
hauek nabarmendu daitezke: raino. Horrek gure herriaren orduan ez bezala, alde anitzeko
 posizioa indartu du. harreman eta elkarrizketa bideak
• ETAren zikloa modu ordena- irekiak daude egun. Hori horrela
 tuan itxi da eta Estatuen asmoa Zentzu horretan, bide zaila baina izan da, batetik, oztopo guztien au-
 indargabetu dugu. era berean arrakastatsua izan dela rrean ezkerreko independentismoak
• Euskal Herriko agertoki politi- uste dugu, nazio askapen prozesuan ez duelako etsi eta aukerak ireki-
 koan sakoneko aldaketak gerta- aurreratzen jarraitzeko aukera parez tzeko lanean jarraitu duelako. Eta,
 tu dira. Espainiaren menpeko pare irekita baitugu. bestetik, hamarkada honetan gure
 indar politikoak ahuldu dira; posizioa indartu delako, eragiteko
 Nafarroa Garaian eta Lapurdi, gaitasuna areagotuz.
 Nafarroa Beherea eta Zuberoan HAMAR URTE GEROAGO,
 sakoneko aldaketak ematen AIETEKO ADIERAZPENAREN Oso testuinguru berezian gaude, be-
 ari dira; espainiar Estatuaren GAURKOTASUNA raz, duela hamar urte ezinezko izan
 izaera ez-demokratikoa gero eta Duela hamar urteko erabakiek zen hori posible egiteko. Tentsio
 nabarmenagoa da... ondorio politiko sakonak utzi badi- horrekin jokatu beharra dago, baina
• Ezkerreko independentismoa tuzte ere, argi dago ez zela Aieteko aukera lokazteko eta are ezintzeko
 indartu da eta gero eta babes bide-orria garatzerik izan. Euskal ahalegin indartsuak egongo direla
 eta eraginkortasun handiagoa preso, iheslari eta deportatu poli- ahaztu gabe.

11

HAMARGARREN URTEURRENAREN dentistak eta Estatuek izan zuten atarian, egungo blokeoan eragiteko
AURREAN, BI JARRERA jarreraren inguruan. Horrek era- akordio politiko zabala berrosatzea
Hamar urteotan gertatu bezala, ur- kusten du ezkerreko independentis- izan da helburua. Bestetik, espai-
teurren honen harira bi jarrerek tal- moak sinesgarritasun eta aitortza niar Gobernuaren legegintzaldia-
ka egingo zutela aurreikus zitekeen. handia lortu duela urteotan. ren erdian gaudelarik, abian diren
Batzuk, EAJk eta Eusko Jaurlaritzak mugimenduetan positiboki eragi-
nagusiki, ezkerreko independentis- Jardunaldi horien baitan, Lapurdi, teko erronka dugu, honen aurrean
moa higatzeko baliatu nahi zuten Nafarroa Beherea eta Zuberoari iniziatibaz arituz.
eta plan politiko eta mediatiko oso begira Baionan egin zen saioa
bat zuten horretarako. Funtsean, baliagarria izan zen orain arteko Aieteko Konferentziaren urteu-
Aieteko Adierazpenari garrantzia adostasuna sendotzeko. Herri gi- rrenean burutu diren nazioarteko
kendu nahi zioten, urteurren hone- sako agendan sakontzeak -presoen konferentziak sustatu/lagundu
tan konponbidearen aldeko aldarria gaia konpontzeak duen lehentasuna ditugu, baita hauetan parte hartu
baino ETAren eta, oro har, ezker edota euskararen egoera aipatu ere. Modu honetan, nazioartearen
abertzalearen ibilbidea gaitzesten dira- eta frantziar Estatua horre- begirada euskal gatazkara ekarri da
duen kontakizuna nagusitu zedin. tarako oztopo gisa identifikatzeak berriro, hamar urte hauen balantze-
 aukera berriak irekitzen ditu aurre- tik erronka berriak azpimarratzeko.
Horren aurrean oso bestelakoa izan ra begira. Aieteri eta Aieteko bide orriari
da ezkerreko independentismoaren zentralitatea ematea lortu da.
jarrera. Une politikoaren garran-
tziaz jabeturik, duela hamar urte EGINDAKO HIRU AGERRALDIAK URRIAREN 17AN, EH BILDU
gertatutakoari balioa ematearekin Hamar urte hauetan estatuek eta ETA EH BAIREN ADIERAZPENA
batera, iniziatiba politikoa hartu hainbat euskal eragile politikok Maddalen Iriartek eta Anita
du sortu diren aukerak elikatu eta estrategia aldaketaren egitasmoa Lopepek, EH Bilduren eta EH Bairen
azkartzeko. Ezkerreko indepen- eta Aieteren bide orria kamustu izenean, Aieteko Nazioarteko
dentismoak bere jarrera zintzo eta nahi izan dute. Ziklo berriak ekar Konferentziaren inguruan ira-
eraikitzailea, bere ausardia eta kon- zezakeenaren beldur ororen buru, kurketa bateratua plazaratu zuten
promisoa erakutsi ditu berriz ere. ezkerreko independentismoa Fikoban. Aieteko deklarazioaren
 higatzea bilatu dute. Logika honi garrantzia eta guztion eguneroko
Jarrera horrek, gainera, bat egiten erantzuten diote hamargarren ur- bizitzan izan duen eragina azpima-
du sektore zabalen ikuspegiarekin, teurren honetan bai PNVk zein PSEk rratuz. Aieterekiko konpromisoa
nazioarteko pertsonalitateen dis- eta Espainiako zenbait indarrek berretsi eta zintzilik dauden gaiak
kurtsoan, Ipar Euskal Herriko eragi- antolatu dituzten ekimen politiko mahai gainean ezarri ziren.
leen posizioan edota herritar askok eta mediatikoek. Ekimen hauek,
adierazi duten sentimenduan ikusi ezkerreko independentismoa ahul- URRIAREN 18KO ADIERAZPENA
izan denez. Areago esan daiteke; tzeaz gainera, Estatu espainolean Arkaitz Rodriguez Sortuko idazka-
espainiar eta frantziar Estatuetan konponbiderako ireki diren aukera ri nagusiak eta Arnaldo Otegi EH
gero eta gehiago entzuten da ezke- berriengan eragin nahi izan dute. Bilduko koordinatzaile nagusiak
rreko independentismoaren iritzia Urriaren Hemezortziko Adierazpena
eta gero eta zailagoa egiten ari zaie Testuinguru oso honetan kokatu irakurri zuten Aieten.
errelato bakarra ezartzea. behar dira ezkerreko independen-
 tismoak hamargarren urteurren Urriaren 18ko Adierazpenarekin
 honen karira hartu dituen iniziatiba ezkerreko independentismoak
FORO SOZIALAK ANTOLATURIKO politikoak. Gure helburua, bere ga- bere posizioa azaldu zuen euskal
JARDUNALDIAK raian gertatua oroitzera mugatzea jendartearen aurrean, modu berezi
Foro Sozialak antolaturiko jardu- baino gehiago, konponbiderako sor- eta solemnean. Bertan, gatazka-
naldiek Aieteko Konferentziarekin tu diren aukera berrietan eragiteko ren konponbide osoarekiko gure
ireki zen prozesuaren irakurketa momentu politiko bat eraikitzea konpromiso erabatekoa berretsi eta,
egin nahi zuten, irakaspenak atera izan da, eta forma ezberdinak hartu horren baitan, zehazki eta nagusiki,
eta aurrera begira dauden erron- ditu Hego Euskal Herrian eta Ipar Aieteko bide-orriaren 3. atalean
kak identifikatzeko. Horretarako, euskal Herrian. Errealitate ezberdi- sakondu genuen. Adierazpen zintzo
nazioarteko pertsonalitateak nak izanda ere, batean zein bestean eta eraikitzailea izan zen, euskal
gurera etorri dira berriro, Aieteko bizi dugun unearen garrantziaz herritarrei eta biktimei beraiei zu-
Adierazpenaren garrantzia nabar- jabetu beharrean gaude. zendua, gatazkaren biktima guztiek
menduz eta jardunaldiei dimentsioa merezi duten aitortza eta errepa-
emanez. Oso kontakizun indartsua Alde batetik, Frantziako hautes- razioaren bidea egiten jarraitzeko.
egin dute, gainera, ezker indepen- kunde presidentzial eta legegileen Adierazpenak oso oihartzun zabala

12

Oro har, inor gutxik pentsatzen zuen ONDORIOAK
 Ziur aski, eta aipatu bezala, orain-
Aieteren urteurrenean ezkerreko dik goizegi da 10. urteurren honen
 bueltan egindakoek utzi dituzten
independentismoak iniziatiba hartu eta ondorioak neurtzeko. Hala ere, zen-
 bait ideia azpimarratu daitezke:
indartuko zenik, ezta Aieteren bide-orria
 • Batzuk Aieteren urteurrena ohar-
bera indartua aterako zenik ere. kabean pasatzea nahi bazuten ere,
 aurrera egiten jarraitzeko une
 politiko garrantzitsua sortu dugu-
 la esan daiteke. Gainera, Aieteko
 bide-orriak hartu du erreferentzia
 gatazkaren konponbide integra-
 lerako.

 • Hein batean, arerio politikoen
izan du. Azpimarratzekoa da bai URRIAREN 20AN, SORTUREN asmoa indargabetu dugu eta
euskal jendartean eta bai bikti- AGERRALDIA EUSKAL konponbidea elikatzen duten
men artean izan duen harrera ona. HERRIAREKIKO KONPROMISOA ekimenak gailendu dira bestelako
Pozgarria da, beraz, minak arindu BERRESTEKO. interesen aurrean.
eta zauriak sendatzen lagundu Duela hamar urte ezker indepen-
baldin badu. dentista Euskal Herriaren norabidea • Ezker Abertzalearen posizioa
 aldatzen ahalegindu zen, etsipena indartu da. Batetik, nazioarte-
Bestelako ondorio politiko batzuk zegoen tokian itxaropena lora zedin. ko pertsonalitate ezberdinek
ere izan ditu eta are sakonagoak Bidea oztopoz betea egon arren, agerian utzi dute duela hamar
izan ditzake aurrera begira, eki- ahalegin hura bururaino eraman urte eta ondorengo ibilbidean
menaren helburu ez baziren ere. zuen, herri honekiko duen konpro- ezker independentistak egin zuen
Oro har, ezkerreko independentis- misoaren erakusle. Hamar urte ge- ekarpena. Bestetik, gaur egun du-
moaren posizioa indartu da, euskal roago, euskal jendartearen aurrean gun konpromiso zintzoa erakutsi
jendartearen aurrean arduraz, gure herriarekiko konpromiso hori dugu.
konpromisoz eta ausardiaz jokatzen berritu nahi izan genuen agerraldi
jarraitzen duelako. Zentzu horretan, jendetsu batekin. Une erabakiga- • Azkenik, euskal preso, iheslari eta
urteetan zehar ezkerreko indepen- rrian gaude elkarbizitza eraikitzeko deportatu politikoaren auzia kon-
dentismoaren inguruan eraiki nahi eta herri bezala ditugun erronkei pontzeko beharra mahai gainera-
izan dituzten hesi politiko eta men- erantzuteko. Eta ezkerreko inde- tu da berriro.
talak erortzen ari dira eta harreman pendentismoak ez du hutsik egingo,
berrietarako aukerak zabaltzen. bere ekarpena egiten jarraituko du Oro har, inor gutxik pentsatzen
Bestalde, Estatuen biolentziak interes partikularren gainetik. zuen Aieteren urteurrenean ezke-
eragindako biktimak aitortzeko rreko independentismoak iniziatiba
beharra azaleratu da. hartu eta indartuko zenik, ezta
 EUSKAL ERREPRESALIATU Aieteren bide-orria bera indartua
Oso deigarria izan da, Adierazpenak POLITIKOAK ETXERA aterako zenik ere. Zentzu horretan
sektore anitzetan izan duen harrera Euskal preso, iheslari eta deportatu oso positiboki baloratu behar da
onaren parean, beste batzuek agertu politikoen etxeratzea aldarrikatzeko egindakoa, baldintza berriak sortu
duten jarrera. Espainiako eskuinak, mobilizazioak itxi zuen urteurren baititugu aurrera egiten jarraitzeko.
batetik, Espainiako Gobernua eraso- honen karira antolatu den ekimen
tzeko baliatu nahi izan du. EAJk eta sorta, konponbiderako agendaren Horrek guztiak gure arerio poli-
Eusko Jaurlaritzak, bestetik, beren baitan gai honek duen lehenta- tikoen urduritasuna eragin du,
ezinegona eta haserrea agertu dute suna agerian utziz. Urriaren 23an EAJren jarreran edota Vocento
ekimenaren aurrean eta kamusten Donostian egindako mobilizazio taldearen editorialetan agerian
ahalegindu dira lehen unetik. EAJk jendetsuak alderdi eta sindikatuen gelditu denez. Aurrera begira,
bere obsesio eta alderdi interesen babesa izan zuen. Azpimarragarria sektore horien presioa areagotuko
lubakian murgilduta jarraitzen du, da Kataluniako preso politiko ohien dela aurreikus daiteke, ezkerreko
jarraitu ere, ezkerreko independen- eta alderdi politikoen parte hartzea, independentismoaren hazkundea
tismoa zubiak eraikitzeko ahalegi- mobilizazioari dimentsio gehiago galgatu eta agertoki berriak ireki-
nean ari den bitartean. ematen lagundu baitzuen. tzeko aukerak ezindu asmoz.

13

 Preso eta
 iheslarientzat
 dohako
 eskaintza

Iratzar Fundazioak euskal errepresaliatu politikoei Preso edo Iheslariaren izena:
eskaintzen die Txalaparta Argitaletxearekin batera
argitaratutako lau liburu berrietako bat edo gehiago Espetxea/Erbestea:
dohainik eskuratzeko aukera.
 Eskaria jasoko duen pertsona:
Lau liburu hauetako bat edo gehiago dohainik
jasotzeko, kupoi hau betetzea aski da. Jaso nahi Liburuak:
dituzuen liburuak zehaztu eta Iratzar Fundazioaren
helbidera igorri behar duzue horretarako, zuen ASKATU edo MOZTU, Euskal
datuak eta eskaera jasotzera Fundazioaren egoitzara hezkuntzagintzaren erronka zahar eta berriak.
etorriko den senide edo lagunaren izena ipiniz. Nora Salbotx
Hauxe da helbidea: EUSKAL MATXINADA, Genealogia eta egungo
 eztabaidak. Andoni Olariaga
 MAMUARI SO, Neoliberalismo versus
IRATZAR FUNDAZIOA burujabetza. Floren Aoiz
Zuatzu poligonoa, Easo eraikina, 4 behea. JAN eta JABE, Elikaduraren bidez Herria
20018 DONOSTIA eraikitzen. Tasio Erkizia

AIETE 10. URTEURRENA

 EH Bildu eta
 EH Bairen
 adierazpena
 Maddalen Iriartek eta Anita
 Lopepek, EH Bilduren eta
 EH Bairen izenean, irakurketa
 bateratua plazaratu zuten
 Aieteko Nazioarteko
 Konferentziaren inguruan.

 A
 ieteko deklarazioaren
 garrantzia eta izan duen
 eragina guztion egune-
 roko bizitzan. Duela 10
 urte jada, 2011ko urriaren 17an ale-
 gia, Kofi Annan, Bertie Ahern, Gerry
 Adams, Jonathan Powell, Brian
 Currin, Gro Harlem Brundtland eta
 Pierre Joxe bezalako nazioarteko
 ordezkarien eta Euskal Herriko ia
 indar politiko eta sindikal guztien
 parte hartzearekin egin zen Aieteko
 Nazioarteko Konferentzia. Gure
 herriaren historian mugarri bat
 izan dena, bakeari ekiteko bideorri
 oso bat zehaztu zuena. Europako
 azken konfrontazio armatuaren
 bukaerarako aukera ikusi zuten na-
 zioarteko ordezkari eta eragileek eta
 haien kolaborazioa eskaini nahi izan
 zuten. Haiek zioten bezala, bertako
 hiritar, eragile, instituzio guztien
 parte hartzea ezinbestekoa zen, bai
 eta nazioarteko Komunitatearen
 laguntza ere bai. Haien esperientzia
 dela eta guztion oniritziarekin ho-
 nako proposamena egin zuten:

15

 Ezkerretik eskuinera. Garikoitz Mujika, Anita Lopepe, Madalen Iriarte eta Xabier Larralde.

1. ETAri eskatzea bere ekinbi- ONDORENGO IBILBIDEA Ipar Euskal Herrian oso bide eman-
 de armatuari bukaera eman Agerian denez, ETAk bete ditu bere korra egin da. Konplexua dudarik
 ziezaion eta Espainiar zein konpromisoak, guzti guztiak. Horri gabe, eztabaida luzeak egin eta
 Frantziar Gobernuekin elka- armagabetze eta erakunde gisa guztion partetik eskuzabaltasunez
 rrizketak eskatzea gatazkaren desagertzea gehitu behar zaiolarik. aritzea eskatu duena. Baina oztopo
 ondorioez soilik aritzeko. Estatuen erantzuna, berriz, hasiera eta zailtasunen gainetik ibilbi-
2. ETAk horrelako deklarazioa hasieratik borondate politikorik ga- de garrantzitsua egin da, 2014ko
 eginez gero, Espainiar eta bea izan da, bide hori itxiz eta inon- Baionako Adierazpena bezalako
 Frantziako Gobernuei eskatzea go elkarrizketa errefusatuz. Gerora, akordioak erdietsiz, instituzioak
 deklarazioa ontzat hartzea eta Ipar Euskal Herritik eraman den eta gizarte zibila batera arituz eta
 elkarrizketei ekitea. indar metaketari esker Frantziar Frantziar Gobernua mugiarazteko
3. Eskatzea urratsak egitea bizi- Gobernuaren jokabidea doi bat ez- bideak irekiz. Egun horrela da ere,
 kidetzan aurreratzeko, biktima berdina izan bada ere. Gogoratzekoa egiteke diren urratsen arrastoan
 guztiak aitortzea eta errepara- da zentzu horretan Espainiar ahaleginak egiten. Bereziki, ibilbide
 tzea, eragindako mina aitortzea Gobernuak nazioarteko ordezkari honetan zehar eta egun ere bista-
 eta zauri pertsonal zein kolekti- horiek, jarraipen batzordeko kideak ratu izan diren blokeoen gainetik,
 boak sendatzeko laguntzea. erasotzera ailegatu zela. presoak etxera itzultzeko bidea
4. Eskatzea eragile ez-biolentoak bultzatzen.
 eta ordezkari politikoak bildu Ordezkari politiko, instituzional eta
 daitezen eta auzi politikoez ez- hiritarren parte hartzeari dagokio- Halaber, elkarrizketa eta adosta-
 tabaidatu dezaten eta hiritarrei nez, hamar urte hauetan oso bide sun horiek bestelako gai politikoei
 kontsulta diezaiete, horrela ezberdinak egin dira Ipar Euskal heltzeko balio izan dute. Hala nola
 gatazkari gabeko fase baterako Herrian zein Hego Euskal Herrian. Ipar Euskal Herriaren erakundetze
 lagungarria izango delakoan. Errealitateak eta izandako ibilbide prozesuan 2017an Euskal Hirigune
5. Haien prestutasuna adierazi historikoa ezberdinak izatearen Elkargoaren sorrerarekin hiru
 zuten gomendio hauen jarrai- eraginez gertatu da neurri handi lurraldeen aitortzan lehen urratsak
 pen batzorde bat sortzeko. batean. egiteko. Jarraipena izan beharko lu-

16

ketena, gure ikuspuntutik hurrengo Arnagan, nazioarteko ikuskatzai-
urratsa Estatus Bereziko Lurralde BIDEGURUTZE BAT leek baieztatu zuten ETAk egindako
Kolektibitatea sortzea litzatekeela- ARNAGA ETA BERTIZ eskaera guztiei erantzun ziela.
rik Ipar Euskal Herriaren ezagutza Konpromisoak betetzeaz gain,
politikoan urrats sendoagoa egin armagabetzea eta disoluzioaren
ahal izateko. Aietetik Arnagako deklaraziora 7 urratsak baikorki baloratu zituzten.
 urte igaro ziren. Zazpi urte konple- Historikotzat jo zuten eguna. Berriz,
Hego Euskal Herrian, berriz, hasie- xu eta zailak, non gizarte zibilaren Espainiar Gobernuak elkarrizketari
ratik gauzak oso motel joan dira, parte hartzea ezinbestekoa izan zen uko egin izana azpimarratu zuten.
kontraesan eta are konfrontazio konponbiderako ibilbidean hainbat Era berean, egin gabe zeuden urra-
handiak izan dira, eta zailtasun urrats egiteko. Ikus-garriena eta tsak gogoratu zituzten: preso eta
nabarmenak izan ditugu guztiok garrantzitsuenetariko bat arma- iheslarien aferari irtenbidea ematea
arraun egiteko norabide berean. gabetze prozesua bera. Sinesgaitza eta bizikidetzarako bideari ekitea,
Elkarbizitza, bakea eta gatazka dirudi oraindik ere, baina Espainiar eta elkarrizketa politikoei ekitea.
politikoa gainditzearen norabidean Gobernuak, Frantziarraren lagun- ETAren desegiteak, dudarik gabe,
hain zuzen. Hainbat momentu eta tzaz, uko egin zion armagabetze hamarkadetako gatazkari bukaera
esparrutan nagusitu dira alderdi- prozesu antolatu bat egiteari. Uko emateko aro berri bat ireki zuen
keriak, interes elektoralak, faktura egiteaz ez ezik, ekiditen saiatu zen Euskal Herrian.
politikoak pasatzeko asmoak... bortitz eta temati. Bereziki Ipar
 Euskal Herriko Gizarte Zibilaren iru- Bertiz, ordea, iraganari begira egin-
Ordezkaritza instituzionalak ere, dimenak lortu zuen bi estatuen pre- dako ekitaldi instituzionala izan zen.
guztion elkargune gisa aritu beha- sio hori gainditzea eta armagabetzea Ekimen itxia, uzkurtuta, etorkizuna-
rrean alderdikeria horretaz blai aritu burut-zea mundu guztiaren aurrean. ri beldurra erakutsi zuena, protago-
dira, bidea erraztu beharrean gauzak Funtsezko urrats horrek, baldintza nismo politiko bati eustea bilatzen
korapilatzen. Esanguratsua eta berriak ireki zituen gatazkaren on- zuena eskubide eta konponbidearen
azpimarratzekoa da zentzu horretan dorioen konponbidean aitzinamen- gainetik. Euskal Herriaren historian
Urkullu jaunak jokatutako papera. du berriak egin ahal izateko. mugarri izan den egun bati jarritako
Aieteko deklarazioaren konpromi- kontrapuntu tristea izan zen Hego
soei ihes egin, nazioarteko ikuska- Aurrekari horiekin ailegatu ginen Euskal Herriko bi lehendakariak
tzaileen gomendioei muzin egin, eta Arnagako deklarazioak eta Bertizen posizio horretan ikustea.
Espainiar Gobernuaren aurrean bere Urkulluk eta Barkos lehendakariek
alderdiarentzat eroso ziratekeen egindako ekitaldiak irudikatzen Geroztik Hego Euskal Herriko bi
tokia bilatu nahian ibili baita. duten bidegurutzera. Gobernuen artean ere jarrerak eta

17

ibilbideak ezberdintzen joan dira. horrek erakar ditzakeen eraso eta hartzen. Gure lehentasunetariko
Batzuentzat harrigarria bada ere, eskubideen murrizketak... Edozein bat da.
geroztik izan diren Nafarroako bi kasutan mesede gutxi egiten zaio
Gobernuek, zailtasunak eta kontrae- elkarbizitzari, herri honen memoria • EH Bilduk eta EH Baik lanean
sanak gora behera, jarrera irekiagoa historikoari, eta, oro har, guztion jarraituko dugu espetxe-
izan dute Ajuria-Eneakoa baino. artean eraiki beharreko bake oso eta politikarekin bukatu eta euskal
Ezin esan halere gaiak behar duen iraunkorrari. Norberaren interesen preso, iheslari eta deportatu
disposizio eta abiadurarekin aritu gainetik etorkizunari begiratzeko politiko guztiak etxera ekartzeko.
denik. Une batzuetan baita etsiga- unea da, hurrengo belaunaldietan Bada garaia urrats hauei heltzeko
rria izan baita gauzak korapilatzeko pentsatzeko unea da, gizarte osoa- eta, horretarako, gaia lehia
eta atzeratzeko joera. rengan pentsatzeko unea. politiko-elektoraletik kanpo utzi
 behar da. Gu, orain arte egin
Halere, testuinguruak lagunduta Halaber, Frantziar Estatuak egiteke dugun bezala, prest gaude behar
ziur-aski, presoen aferari dagokio- duen bideaz ohartarazi nahi dugu. diren urratsak egiteko zentzu
nean azkenean gauzak mugitzen Orain arte urrats garrantzitsuak horretan. Beti ere gaiari arduraz
hasi eta urrats batzuk egin dira. egin badira ere, bereziki azpima- eta irmotasunez heltzeko bada.
Esanguratsuena, zalantzarik gabe, rratu nahi dugu euskal presoen
sakabanaketari bukaera emateko kaleratzea oztopatzeko fiskaltza • EH Bilduk eta EH Baik berresten
egiten ari direnak. Burutu gabe- antiterrorista izaten ari den jarrera dugu gure konpromisoa iraganari
ko prozesua da oraindik, baina bortitza. Bake prozesu bat eta bizi buruzko hausnarketa eta gogoeta
dilaziorik gabe salbuespenezko osorako zigorra ez direlako inondik konpartitua egiteko. Honetan
espetxe-politika alde batera utzi inora bateragarriak. Orain arte ere elkarbizitza sendotu eta giza
eta presoen etxeratzearen fasea- prozesuak izan dituen une kriti- eskubide guztien errespetua izan
ri bidea ireki beharko liokeena. koetan egin izan den bezala, eragile dadin etorkizuneko oinarria.
Horretarako Euskal Herriko alderdi, eta herritar guziei dei bat luzatzen Gatazkaren gaineko kontakizuna
eragile sozial eta instituzionalen diegu euskal presoen auziari atera- baino, norberak berea eduki
parte hartzea eta adostasuna behar bidea emateko indarrak mobiliza- baina irakaspenak guztionak
beharrezkoa da. tzeko. izan daitezen. Izan ere guztiok
 izan baitugu ardura, guztiok egin
Zoritxarrez, ezin esan gaur egun EH Bildun eta EH Bain kultura eta baititugu akatsak, eta guztiok izan
nagusitzen ari den joera hori tradizio politiko ezberdinetatik da- behar baitugu konpromiso irmoa
denik. Aitzitik, Gasteiz eta Iruñeko tozen alderdiak eta militanteak gau- bakea eraikitzeko.
Gobernuen kudeaketan dauden de, eta ez dugu konpartitzen herri
alderdiek bestelako jokabidea honen azken hamarkada luzeetako • EH Bilduk eta EH Baik Aieteko
erakutsi dute. Oraingoan, iraganari historiaren irakurketa. Baina hori ez adierazpenaren laugarren puntua
buruzko irakurketa arerio politikoa da oztopo bakoitzaren barne haus- gure egin eta Euskal Herriaren
erasotzeko eta abantailazko posizio narketa eta autokritikarekin batera geroari buruz eragile politikoen
etiko eta politikoa lortzeko baliatu oinarri batzuk finkatu, elkarrekin arteko elkarrizketa eta akordioak
nahi dutela irudi du. Nola ulertu aritu eta etorkizunari itxaropentsu bultzatzeko gure prestasun osoa
bestenaz azkenaldion eta, bereziki, begiratzeko. Oinarriak argiak dira: adierazten dugu. Ildo horretan,
“Elkarbizitzarako planen” izenean eskubide guztiak guztiontzat eta adostasun horiek herritarrei
egiten ari diren deklarazioak eta bide baketsu eta demokratikoak. kontsultatuz gehiengoaren
mugatu nahi diren askatasunak? erabakia onartzea baitezpadakoa
Lehen “ETAren munduaz” hitz Horixe da egoera eta, gaur ere, da, horrek ahalbidetuko
egiteak ondorio larriak ekarri zituen berriro ere, konpromisoak hartu eta duelako Euskal Herrian egoera
ehunaka herritarrentzat, bai eta norberaren interes partikularren demokratikoago bat erdiestea.
eskubide zibil eta politikoen murriz- gainetik herri honen mesedean
ketak milaka eta milaka herritarren- aritzeko tenorea dugu. Gauzak ho- Dei egiten diegu gainontzeko indar
tzat. Orain batzuk “ETAren uniber- rrela EH Bilduk eta EH Baik Aieten politiko, ordezkari instituzional,
tsoaz” mintzo dira eta iraganari finkatutako bide-orriarekiko gure sindikal eta sozial guztiei, Ipar
buruzko autokritika eskatzen dioten atxikimendua berretsi eta honako Euskal Herrian egin den bezalaxe,
sektore politiko jakin bati soilik, deklarazioa egin nahi dugu: guztion artean konfiantza giroa sor-
horrela abantaila politikoa bere- tu, behar diren elkarrizketak egin,
ganatu nahian dabiltza datorren • EH Bilduk eta EH Baik jarraituko eta akordioak erdiesteko. Urratsak
ziklo elektoralari begira. Ez dakigu dugu biktima guztien aitortza egiten jarraitu behar dugu. Euskal
kontzienteak ote diren halakoek eta erreparazioa defendat-zen Herriak merezi du eta. Guk horreta-
eragin dezaketen minaz, arinkeria eta horretarako konpromisoak rako prestutasun osoa dugu.

AIETE 10. URTEURRENA

 Foto: Arnaldo Otegi y Arkaitz Rodríguez

19

Declaración del
18 de Octubre

C
 on motivo del décimo ani- de la decisión adoptada. El com- medida de nuestras posibilida-
 versario de la Conferencia promiso con vías exclusivamente des. Siempre nos encontrarán
 Internacional de Aiete y el pacíficas y democráticas por dispuestos a ello.
 fin de la violencia armada parte del independentismo de
de ETA, la izquierda independen- izquierdas respondía y responde 4. La experiencia internacional nos
tista vasca quiere compartir con a profundas convicciones éticas y demuestra, la declaración de
el conjunto de la sociedad vasca, políticas. Es una decisión inamo- Aiete así lo recogía, que es nece-
española y francesa, así como con la vible y para siempre. sario dar una solución a la cues-
opinión pública internacional, las La izquierda independentista tión de los presos y las presas
siguientes reflexiones: ha acreditado la sinceridad de su políticas. Es un reto ineludible
 apuesta y el cumplimiento de la para todos, que pasa necesaria-
1. Transcurridos diez años desde palabra dada. mente por poner fin a la política
 que ETA anunciase el fin de la penitenciaria de excepción y
 violencia, no podemos sino cons- 3. Transitar hacia una paz justa y por darle una solución integral.
 tatar el cumplimiento íntegro de duradera necesita del reconoci- Queremos reivindicar el papel
 dicho compromiso. El fin de su miento y reparación de todas, ab- activo, decidido y decisivo de
 actividad ha sido total y com- solutamente todas las víctimas. los presos en la superación de la
 pleto. Además ha procedido de No nos olvidamos de ninguna de estrategia armada y su definitivo
 manera satisfactoria, tal y como ellas. compromiso con las vías pací-
 estipulan los estándares interna- Hoy queremos hacer una ficas y democráticas. Sin ellos y
 cionales, a su desarme y poste- mención específica a las víctimas ellas no hubiera sido posible.
 rior desaparición. causadas por la violencia de ETA.
 Estos procesos son siempre Queremos trasladarles nuestro 5. Nos reafirmamos en el compro-
 complejos, debemos poner en pesar y dolor por el sufrimiento miso con la defensa del diálogo,
 valor la unanimidad con que padecido. Sentimos su dolor, y la negociación y el acuerdo como
 ETA tomó sus decisiones, lo que desde ese sentimiento sincero método más eficaz y democráti-
 ha evitado a posteriori proble- afirmamos que el mismo nunca co para dirimir y solucionar las
 mas graves como los que se han debió haberse producido, a nadie diferencias políticas.
 producido en otros procesos de puede satisfacer que todo aquello Seguimos teniendo una asig-
 similares características. sucediera, ni que se hubiera natura pendiente con la resolu-
 Aquellos que apostaron de prolongado tanto en el tiempo. ción de las causas del conflicto.
 manera decidida, valiente y Debíamos haber logrado llegar Resulta imperativa la resolución
 arriesgada por las vías exclusiva- antes a Aiete. democrática de este problema
 mente pacíficas han cosechado Desgraciadamente, el pasado nacional. Somos un pueblo,
 un éxito rotundo e incontestable. no tiene remedio, nada de lo una nación, que como tal debe
 Demostraron un sólido liderazgo. que digamos puede deshacer de ser respetada y reconocida.
 En todo caso, el éxito corres- el daño causado, pero estamos El respeto a nuestra identidad
 ponde, qué duda cabe, al conjun- convencidos de que es posible al nacional es el primer y necesario
 to del pueblo vasco. menos aliviarlo desde el respeto, paso para construir un futuro
 la consideración y la memoria. diferente en el que las decisiones
2. No había trampa, no se trataba de Queremos decirles de corazón correspondan a la ciudadanía de
 ningún cálculo táctico. El tiempo que sentimos enormemente su nuestro pueblo.
 transcurrido pone de manifiesto sufrimiento y nos compromete-
 el inequívoco carácter estratégico mos a tratar de mitigarlo en la En Donostia, a 18 de octubre

AIETE 10. URTEURRENA

 Etorkizuna
 dugu irabazteko

21

22

 Argazkiak: Sortuk adierazpen bat irakurri
 zuen ETAren borroka armatuaren amaieraren
 hamargarren urteurrenaren harira. 100 bat
 militante egon ziren bertan.

Gaur herri honekiko konpromisoa demokratikoa eman behar eskatzen digu. Etorkizunerako
berrestera gatoz, uste dugulako une zaio. Elkarbizitza eraikitzeko begirada luzea, erantzukizuna
erabakigarri batean gaudela. ezinbestekoa dela uste dugu. eta eskuzabaltasuna erakuste-
 Ez dugu etsiko eta ireki den au- ko garaia da, interes orokorra
1. Duela hamar urte ETAk borroka kera elikatzen jarraituko dugu, lehenestekoa, alderdi ororen
 armatuari bukaera eman zion. zintzotasunez eta ausardiaz, interesen gainetik. Etorkizun
 Ezker independentista Euskal iragan astelehenean Urriaren hobe batekin engaiatzeko unea
 Herriaren norabidea alda- 18ko Adierazpenarekin egin da. Betebehar morala dugu eza-
 tzen ahalegindu zen, etsipena berri dugunez. gutu duguna baino herri hobe
 zegoen tokian itxaropena lora bat oinordetzan uzteko, bere
 zedin. Ausardiaz eta erabakita- Batzuk errelatoaren batailan orainaren eta etorkizunaren
 sunez jardun genuen, etorkizun daude, gu bakea eta elkarbizi- jabe dena, bere patua goberna-
 hobea posible eta beharrezkoa tzaren eraikuntzan. Hori delako tzeko gai dena. Etorkizuneko
 zela iritzita. Ez zen bide erraza jendartearen gehiengo zabal belaunaldiei zor diegu.
 izan. batek nahi duena; herri honek
 ez duelako gutxiago merezi. Geuk ondo egindakoez eta
 Hamar urte geroago pozez esan Arduraz jokatzeko unea da, geure akatsez arduratzen gara.
 dezakegu garai politiko berri denok. Guk jarraituko dugu Apaltasunetik, gure indar
 bat irekitzen lagundu dugula. ekarpen eraikitzailea egiten, guztiekin, berdinen arteko
 Biolentzia adierazpenetako bat herriaren interesak gure inte- herri aske bat eraikitzeko ekar-
 ekuaziotik kanpo dago eta gaur resen gainetik jartzen ahale- pena egingo dugu, “pertsona
 egun, zalantza izpirik gabe, ginduz, gure bertsiorik onena guztientzat eskubide guztiak”
 Euskal Herriaren egoera duela ematen ahaleginduz. printzipio gidariaren baitan.
 hamar urtekoa baino hobea da.
 3. Une erabakigarrian gaude herri
2. Momentu erabakigarria da honen etorkizunari dagokio-
 bakea eta elkarbizitzari dago- nez. Nazio zahar hau hainbat
 kienez. Ezker independentistak erronka erraldoiri aurre egin
 lanean jarraituko du, orain arte beharrean dago: erronka globa-
 ezinezkoa izan dena posible egi- lei eta belaunaldiei dagozkien
 teko. Aieteko Adierazpenaren erronkei, besteak beste, klima-
 atal guztiekiko konpromisoan -aldaketari, zainketen krisiari,
 berresten gara. Preso poli- gure identitate komunitarioa-
 tikoen auziari konponbidea ren garapenari, ekoizpen-sa-
 eman behar zaio, biktimen rearen eraldaketari eta abarri.
 aitortzan urratsak eman behar Une historiko honek herri Donostian,
 dira eta gatazkari aterabide susperraldi handi bat abiatzea 2021eko urriaren 20an

23

24

Intervención de
comunicaciones
Las limitaciones a las comunicaciones vienen recogidas en la Ley Orgánica General
Penitenciaria (LOGP) que contempla que se hagan de manera que se respete al
máximo la intimidad, pero permite que sean restringidas unicamente por razones
de seguridad, de interés de tratamiento y del buen orden del Establecimiento.

E
 l derecho al secreto de las tal medida debe ser necesariamente
 comunicaciones no tiene previa a la adopción de la misma y ESTADO ESPAÑOL
 un carácter absoluto y la debe responder a dos cuestiones: Tiene una vigencia temporal de seis
 ley permite la interven- primera, precisar cuál de las tres meses. Sin embargo, la inmensa
ción de las comunicaciones a las per- finalidades legalmente previstas mayoría de los presos políticos vascos
sonas encarceladas en atención a los –seguridad, interés de tratamiento han llegado a acabar condenas de 20,
tres razonamientos mencionados. y buen orden del Establecimiento– 25 y 30 años con todo el periodo de
Algo que por otro lado, es un requisi- es la perseguida con la adopción encarcelamiento con las comunica-
to exigido por Convenio Europeo de de la medida y, segunda, se obliga ciones intervenidas.
Derecho Humanos, al requerir que a mencionar la situación concreta
cualquier injerencia o limitación al del preso y las circunstancias que
derecho a las comunicaciones priva- permitirían concluir que la adop-
das esté previsto por la Ley. ción de la intervención de comuni-
 caciones es adecuada para lograr el
Por su parte, la misma ley también fin perseguido.
contempla que las comunicaciones
sean “suspendidas o intervenidas Los requisitos que deben cumplir
motivadamente por el Director del los acuerdos de intervención de
Establecimiento, dando cuenta a la las comunicaciones son por tanto,
autoridad judicial competente”. La el estar motivados por el Director
importancia de esta motivación del del Centro Penitenciario y la doble
acuerdo obedece a que la limitación notificación de la adopción de la
del ámbito jurídico de una persona, medida, de un lado al juez y de otro
aunque se encuentre privada de al propio preso. A estos requisitos
libertad, no se puede restringir de se le añade la necesidad de estable-
forma innecesaria, inadecuada o cer un límite temporal a la interven-
excesiva. Por tanto la motivación de ción. ¿Por qué? Por que una medida

25

restrictiva de derechos más allá del
tiempo estrictamente necesario
para la consecución de los fines que
la dicen justificar lesiona efectiva
y gravemente el derecho del preso,
en este caso el derecho al secreto
de las comunicaciones. De ahí que
la propia LOGP y el Reglamento
Penitenciario, en el articulado que
trata sobre la cuestión, recogen
la implícita exigencia del levanta-
miento de la intervención de comu-
nicaciones en el momento en que
deje de ser necesaria por cesación
o reducción de los motivos que la
justificaron.

La extralimitación y el uso y abuso
de la intervención de comunicacio-
nes ya la intuyó el Tribunal Europeo
Derechos Humanos (TEDH) en
dos Sentencias de 1996 relativas
al tema. El TEDH vino a exigir que
al adoptarse la intervención de las
comunicaciones se determine el
período temporal de vigencia de la
misma. Además, estima que dicha

26

 La intervención de comunicaciones ha
 venido siendo una medida absolutamente
 generalizada que no responde al análisis
 individualizado de cada preso.

 Esta falta de coherencia pone de manifiesto
 la anacrónica situación que viven los
 presos políticos vascos y hasta donde
 siguen siendo todavía víctimas de las
 inercias adoptadas en el pasado y tan
 difíciles de corregir.

 intervención puede hacerse depen- nada por el estilo. Simplemente, la
 der de la desaparición de la circuns- cárcel lleva la cuenta, sabe cuándo
 tancia que justificó la intervención fue la anterior notificación y el
 ya que, desaparecida ésta, se pone acuerdo de intervención de comu-
 de manifiesto que la medida habría nicaciones, lo apuntan para que no
 dejado de ser necesaria. En el Estado se les pase la fecha y, antes de que
 español los acuerdos de interven- pasen los 6 meses, le “renuevan” la
 ción de comunicaciones tiene una intervención, con un nuevo acuerdo,
 vigencia temporal de seis meses y del director (que es quien lo firma
 una vez expirado el plazo el Centro aunque normalmente el seguimien-
 Penitenciario se ve en la tesitura de to de estas cosas lo haga el grupo de
 renovar o no la intervención por otro control).
 periodo de seis meses. Sin embargo,
 viene sucediendo que la inmensa La intervención de comunicaciones
 mayoría de los presos políticos vas- ha venido siendo una medida abso-
 cos han llegado a acabar condenas de lutamente generalizada que no res-
 20, 25 y 30 años con todo el periodo ponde al análisis individualizado de
 de encarcelamiento con las comuni- cada preso, y de hecho nunca se in-
 caciones intervenidas. troducen en el acuerdo de interven-
 ción razones concretas o persona-
 La decisión de intervención de les, datos concretos, … sino un copia
 comunicaciones se produce por y pega de tópicos, sin motivaciones
 tanto con una cadencia de 6 meses reales ni justificadas que hacen
 y la iniciativa recae en manos de referencia genérica a su pertenencia
 la Dirección de cada cárcel. No se a banda armada o la gravedad de los
 requieren informes previos ni se delitos: capacidad criminal y peligro-
 celebra una Junta de Tratamiento ni sidad del interno patente en los delitos

27

cometidos; integración en un grupo de o protestas, … Es decir, la inter- no vienen al caso (condicionada al
delincuencia organizada vinculada al vención de comunicaciones sirve a repudio) y derivando los motivos
terrorismo; Seguir las directrices de objetivos que la SGIP sabe que son, a de peligrosidad a otros terrenos de
la organización (incumplimiento de día de hoy, simplemente inexisten- especulación gratuita (EPPK).
las normas regimentales, protestas, tes. Entre los últimos acuerdos de al
encierros, etc). algunos directores, destaca con luz Se da la paradoja que un día se
 propia el de Iruñea, que hace alu- adopta la decisión, por parte de
La base para la intervención, como sión a la “comisión de delitos graves la SGIP, de progresión a segundo
ya se ha dicho, está en “razones de en el seno de la organización terrorista grado y traslado, y a los días, tras
seguridad” y lo previsto en el art. ETA, no habiendo mostrado al día de trasladar a esta misma persona y
51 LOGP. La intervención no viene la fecha repudio respecto a la activi- llegar en 2º grado al nuevo Centro
obligada legalmente ni por el hecho dad desarrollada por la citada banda Penitenciario se le aplica un acuer-
de ser condenados por terrorismo terrorista, asi como tampoco ha mos- do de intervención de comunica-
ni por su inclusión en el FIES, … La trado rechazo o arrepentimiento por ciones que se apoya precisamente
intervención se apoya en una dispo- los actos cometidos”. incluso viene a en los argumentos contrarios a los
sición legal que lo permite, pero que decir que existe EPPK, el colectivo que habían motivado el traslado y/o
no es obligada. de presos, que organizan protestas progresión de grado.
 y realizan “exigencias en el ámbito
En algunos de los acuerdos más penitenciario, las cuales pudieran Esta falta de coherencia pone de
recientes de intervención de co- incidir en el mantenimiento del buen manifiesto la anacrónica situación
municaciones se puede advertir el orden interior del Establecimiento y la que viven los presos políticos vascos
desatino: la referencia a la banda, a seguridad penitenciaria”. Es decir, se y hasta donde siguen siendo todavía
la posibilidad de que se transmitan acuerda la intervención por mo- víctimas de las inercias adoptadas
datos que resulten perjudiciales o tivos ajenos a los especificado por en el pasado y tan difíciles de co-
peligrosos o se coordinen motines la ley y mostrando exigencias que rregir. Todavía hoy perduran en los

 Fotos. Cárcel de Zaballa

28

 general de los presos y que la ma-
ESTADO ESPAÑOL yoría están clasificados en 2º grado
Se ha procedido a una involución por parte de las penitenciario, la coherencia se haría
direcciones de algunas cárceles que continúan remitiendo un hueco poniendo fin a décadas
a los presos notificaciones con argumentos del pasado y de excepcionalidad también en este
que muestran signos inequívocos de una voluntad de seguir apartado. Es decir, que en la misma
manteniendo la intervención de las comunicaciones. medida que se fueron produciendo la
 salida de las unidades especiales de
 régimen cerrado, traslados a nuevos
 destinos y progresiones de grado al
 régimen ordinario, el siguiente paso
 lógico era la desaparición de la gene-
 ralizada y discrecional intervención
 de las comunicaciones.
Centros penitenciarios las antiguas que, procede la estimación del recurso,
directrices que dieron lugar a que a dejando sin efecto la intervención de Sin embargo, frente a los autos
los presos de ETA sistemáticamen- comunicaciones”. mencionados o las notificaciones de
te, al llegar a la cárcel, se les acor- suspensión de acuerdo de interven-
dara la intervención de las comuni- En el mismo sentido en otros autos ción, se ha procedido a una invo-
caciones. La situación ha cambiado insiste “en el expediente pone de lución por parte de las direcciones
y se debe tener en cuenta que la manifiesto que, al menos desde la de algunas cárceles que continúan
LOGP y el Reglamento Penitenciario progresión de grado concurren signos remitiendo a los presos notificacio-
exigen el levantamiento de la inter- de abandono de los fines y medios te- nes con argumentos del pasado y
vención de comunicaciones en el rroristas y no hay nada que indique la que muestran signos inequívocos de
momento en que deje de ser necesa- existencia de vínculos o contactos con una voluntad de seguir mantenien-
ria por cesación o reducción de las la organización terrorista...” “Tales do la intervención de las comunica-
circunstancias que la justificaron, circunstancias ponen de manifiesto ciones por el motivo que sea.
en cuanto se legitima exclusivamen- que las razones y motivos que funda-
te como medida imprescindible por mentaron el acuerdo de intervención, Así lo muestran los argumentarios
razones de seguridad, buen orden no se corresponden con la situación, mencionados y, es evidente que
del Establecimiento e interés del por lo que, no se darían en el momento por mucho que se intente asegurar
tratamiento. actual, las razones que justificarían la que la intervención es una medida
 aplicación excepcional de una medida excepcional e individualizada, con-
Durante 2020 y 2021, en diferentes restrictiva del derecho fundamental al tinua siendo una medida que no es
autos, el JCVP procedió a no avalar secreto de las comunicaciones”. excepcional sino discrecional, y que
algunos acuerdos de renovación de no es individual sino colectiva. Es
intervención de comunicaciones Dicho de otro modo, la progresión una medida que sigue obedeciendo
adecuándose al nuevo tiempo polí- a segundo grado implica que se a una política de excepción de tal
tico y penitenciario “...el contenido aprecia que ya no hay peligrosidad suerte que, por un motivo u otro, se
de la resolución por la que se acuerda y, por ello, debe decaer o le debe sigue renovando cuasi-sistemática-
la progresión a segundo grado tiene ser retirada la intervención de mente cada seis meses sin atención
influencia y debe ser valorado a los comunicaciones al preso. Este, es ninguna a la continuidad o no de las
efectos de resolver sobre la proceden- igualmente el contenido y sentido circunstancias que según la ley se
cia del mantenimiento de la medida de la notificación de suspensión del dicen motivo para su aplicación.
de intervención...” y “ no cabe sino acuerdo de intervención de comu-
señalar que las razones y motivos que nicaciones aplicado ya en algún De la misma manera que para
fundamentan la continuidad de la Centro Penitenciario: “le informo que algunos jueces y fiscales nunca hay
intervención, no se corresponden con en el día de la fecha esta dirección ha motivos para permisos o terceros
la situación que ha dado lugar a la resuelto suspender el acuerdo adopta- grados (exigiendo lo que no pro-
progresión de grado del interno, por do en su día, referido a la intervención cede: perdón, arrepentimiento,
lo que, no se darían en el momento de comunicaciones (orales y escritas) colaboración, dejar EPPK,...) para
actual, las razones de seguridad, realizadas por el interno XX XXX, algunos directores de prisiones de
interés del tratamiento y buen orden debido a que han cesado las causas su mismo sesgo ideológico, y por
del establecimiento que justificaría la que lo motivaron. el mismo motivo, nunca parecen
aplicación excepcional de una medida decaer las circunstancias que ponen
restrictiva del derecho fundamental al Todo indicaba que una vez constata- en peligro la seguridad o el buen
secreto de las comunicaciones, por lo da la desaparición de ETA, la actitud orden del Establecimiento.