El efecto mariposa Helena Taberna,cineasta - SOLDATA ARRAKALA GAINDITUZ LANGILEAK ETA POBREAK - ELA Sindikatua
←
→
Transcripción del contenido de la página
Si su navegador no muestra la página correctamente, lea el contenido de la página a continuación
septiembre-octubre 2019ko iraila-urria • 8. zkia.
Helena Taberna,cineasta
El efecto
mariposa
SOLDATA ARRAKALA GAINDITUZ
>4. ORR
LANGILEAK ETA POBREAK
>34. ORR
OTRO MUNDO ES POSIBLE
Y URGENTE
>PÁG 42
2 AURKIBIDEA
04
ERREPORTAJEA
Soldata arrakala gaindituz:
Brecha salarial del 42% en
la limpieza de los edificios
públicos de Elorrio
42
GAIA
Contracumbre G7:
Otro mundo no
solo es posible,
es urgente
ALDAko ahotsa | Editoriala ......... 03
14 24 Arrakala gaindituz......................... 04
ERREPORTAJEA ELKARRIZKETA
Iritzia: Samara Velte...................... 10
Pinkwashing: Helena Taberna,
kapitalismoaren cineasta: El efecto
lixiba mariposa Iritzia: Jonathan Martínez............ 12
Kapitalismoaren lixiba...................14
ERREDAKZIO TALDEA
ALDAko irakurleak.........................23
Zuzendaritza: Iván Giménez
eta Nagore Uriarte.
Koordinazioa: Nerea Ispizua.
El efecto mariposa ....................... 24
Lantaldea: Gorka Quevedo,
Gabriel Zeberio, Lander Zabaleta, Davide
Cabaleiro eta Bixen Fernández Amezaga.
Langileak eta pobreak..................34
Argazkiak: ALDA eta Foku.
Argitarazle: ELA, Euskal Sindikatua.
Barrainkua 13, Bilbao. 944 03 77 00. ErALDAtzen ............................. .....40
www.ela.eus/alda • alda@ela.eus
Lege-gordailua: BI-195-1998
Ale kopurua: 102.100 Otro mundo es urgente................42
KulturALDA ....................................47
Septiembre 2019ko iraila
ALDAKO AHOTSA 3
Que la realidad
no estorbe
L a mayoría de la sociedad vasca no sabrá
nunca que las personas que viven en la pobreza
servicios privatizados del aeropuerto de Loiu.
Pero ya es más difícil de creer que no conozcan a
han aumentado un 46% en los últimos diez años, nadie que trabaje para la Administración, ya sea
según datos oficiales del Gobierno Vasco, y ya son en Navarra o en la CAPV, donde la temporalidad
130.965, todas con sus nombres, sus apellidos y es de las más altas en comparación con las
sus rostros. Y más de la mitad (el 55%), con rostro comunidades autónomas del resto del Estado.
de mujer. Y hay otras 270.000 personas en riesgo En definitiva, quienes idean esa propaganda y
de caer en esa pobreza, un 41% más que en 2016. quienes gobiernan saben perfectamente cuál es
la Euskal Herria real, la que vuela bajo el radar de
Por otro lado, las Haciendas de Navarra, Bizkaia sus Teleberris, aquélla que nunca pisa moqueta.
y Araba no publican los datos oficiales de la
evolución de los salarios, algo que solo hace La propia plantilla de EiTB ha certificado en una
Gipuzkoa (y porque ELA presionó durante años encuesta lo que cualquiera, desde fuera, puede
para ello). Pues bien, con los datos en la mano, ver: tres de cada cuatro personas empleadas en
comprobamos que los salarios han perdido 10 el ente consideran que sus informativos tienen
puntos de poder adquisitivo en una década. Y los como objetivo defender y vender las políticas
peores sueldos son los que más han bajado. del Gobierno Vasco. La lista de ejemplos es
interminable, pero sólo el declive industrial,
Pero si vemos el Teleberri o leemos los principales acentuado en comarcas como Ezkerraldea o Sakana
periódicos, el Gobierno Vasco nos puede convencer sería suficiente para concluir que el oasis vasco que
de que vivimos en el mejor de los lugares posibles, nos venden se trata más bien de un espejismo.
en el oasis vasco, a salvo de las miserias del mundo
exterior. Por lo visto, la realidad no debe estorbar Y, al parecer, eso no es noticia. Desde luego, que
ni afear una propaganda que nos vende grandes la realidad sea tan cruda no es ninguna buena
infraestructuras donde muchas personas se ven noticia, pero para cambiar la realidad, primero
obligadas a trabajar 16 horas diarias (metro de hay que conocerla. Por ello, la primera tarea
Donostia), donde se defraudan cotizaciones y salarios es romper el silencio, sacar a la luz pública la
por 4,5 millones de euros (estadio de Anoeta) o injusticia social en la que miles de personas
donde mueren 9 trabajadores (obras del TAV). viven día a día. Aquí, en Euskal Herria.
Quizá, quienes idean esa propaganda y quienes Tenemos que conseguir voz para ver el país
gobiernan no tengan una hija o un sobrino sufriendo tal y como es. Y no como nos lo pintan.
la explotación de trabajar en el BBK Live o en los
Os recordamos que Landeia se ha reconvertido en una revista bimestral dirigida a
la acción sindical que, en principio, está concebida para ser enviada a los delegados
y delegadas. Si no lo eres y quieres seguir recibiéndola en papel, solicítala en: ELA,
Komunikazio bulegoa. Barrainkua 13, Bilbao o Landeia@ela.eus. Por otra parte, en
nuestra web: www.ela.eus podrás descargarte la versión digital de ambas publicaciones,
tanto ALDA como Landeia.
Septiembre 2019ko iraila
4 ALDAKO ERREPORTAJEA
Arrakala
gaindituz
Emakundek agindutako azterlan baten arabera EAEko gizonek,
batez bestez, emakumeek baino %24 gehiago irabazten dute.
Hori ikusita, erakunde horrek ez du ezer egiten desberdintasun
hori orekatzeko; ELAk, aldiz, negoziazio kolektiborako helburu
estrategiko gisa hartu du soldata-arrakala.
J.JAIO Azterlanaren beste ondorio bat zera da: emakume
guzti-guztiek, adin guztietakoek, hezkuntza-maila
%24. Horixe da emakumeek Euskal Autonomia guztietakoek, kontratu eta lanaldi guztietakoek eta
Erkidegoan batez bestez duten soldata-arrakala. Datu okupazio guztietakoek jasaten dute soldata-arrakala.
hori salatu zuen ELAk orain dela zenbait hilabete, eta
orain Emakundek agindutako azterlan batean berretsi Faktoreak
da. Txosten horrek ez dakar datu berri askorik, baina
soldata-arrakala gizarte-eztabaidaren erdigunean Hileroko soldatan antzemandako arrakala %24koa da;
jarri du berriro. Bistan da administrazio publikoek hau da, gizonek batez bestez %24 gehiago irabazten
premiazko neurriak hartu behar dituztela, lanaren dute hilean, emakumeek baino. Arrakala hori honela
sexu-banaketan oinarritzen den lan-merkatuaren banaturik dago: batetik, lan egindako orduetan %14ko
desberdintasun horiek orekatzeko. Halaber, arrakala dago; eta bestetik, orduko soldatan %11ko
beharrezkoa da egiturazko aldaketa bat, zainketa-lana arrakala —gizonek, lan egindako orduengatik, %11
duintzeko eta ikusarazteko, hala lan-esparruan, nola gehiago kobratzen dute, emakumeek baino—.
familia-esparruan. Eta horretarako sustatu behar da
emakumeak ekoizpen-lanetan sartzea, eta gizonak Arrakala sortzen laguntzen duen faktoreetariko bat
zainketa-lanetan sartzea. Helburua? Emakumeek, lan-merkatuan lan egindako ordu-kopurua da (%14ko
amatasunaren eta zainketa-lanen ondorioz pairatzen arrakala). Lanaldi partziala EAEko gizonen %7ek
duten lan-diskriminazioa ekiditea. dute soilik, emakumeen %25aren aldean. Lanaldi
partziala, beraz, emakumeen ezaugarria da, eta gainera
Negazionisten esanak gezurtatuz borondatez kontrakoa.
Sexuen araberako okupazio-segregazioa eta lan Orduko soldatan antzemandako arrakala %11koa
feminizatuen balio txikiagoa dira soldata-arrakalaren da; hau da, gizonek %11 gehiago jasotzen dute,
%35a. Horixe da, Emakundek jakitera eman duen emakumeek baino, lan egindako ordu bakoitzeko. Hori
azterlanaren ondorio nagusietako bat. hainbat faktoreren ondorioa izan daiteke, eta ez da
baztertu faktore horietako bat hau izatea: zuzeneko
Txostenaren arabera okupazioen feminizazio/ soldata-diskriminazioa.
maskulinizazioaren mailak eragin zuzena du orduko
soldataren arrakalan. Emakumeen proportzioa Proposamenak
handitzen den neurrian arrakala ere sakontzen da.
Izatez, gizonezkoenak diren okupazioetan arrakala Soldata-arrakala gutxitzeko, txostenean proposatu
%9koa da, eta emakumezkoenak direnetan %14koa. diren neurrien artean zainketa-lanetan gizarte-
Septiembre 2019ko iraila
ALDAKO ERREPORTAJEA 5
erantzukizuna sustatzea da (gizonak, herri-erakundeak
eta enpresak), emakumeek duten nahi gabeko Brecha salarial es la diferencia existente entre
partzialtasun-tasa handia jaisteko, eta gizonek zein el salario medio de los hombres y las mujeres,
emakumeek lan ordaindua egiteko sartzen dituzten una de las principales consecuencias de la
orduak arrazionalizatzeko eta orekatzeko. Era berean, desigualdad. En la CAPV, de media, se sitúa en el
prestakuntzaren aldeko apustua egiten jarraitzea ere 24%.
proposatu da, emakumeen laneratzea errazteko eta
lansariak hobetzeko biderik onena delakoan. Neurrien
xedeetako bat, ikasketak eta lanbidea hautatzeko
orduan, genero-estereotipoen eta rolen menpean ez Era berean, pentsioa eskuratzen duten emakumeei
egotea da. Horrekin batera soldata-gardentasuna koefiziente murriztaileak aplikatzen dizkiete, pentsio
eskatu behar zaie enpresei, eta soldata-diskriminazioko osoa jasotzeko behar den kotizazio-aldia bete ez
kasuak antzematea Lan Ikuskaritzari. dutelako. Horrekin batera, lan-merkatuan dagoen
soldata-arrakala dela-eta, emakumeek Gizarte
Betiereko diskriminazioa Segurantzari egindako kotizazioak txikiagoak izan dira,
gizonenak baino; eta horrek, jakina, zuzeneko eragina
ELA-Zerbitzuak federazioko arduradun Maricruz du pentsioen zenbatekoan.
Elkorok beste alderdi bat azpimarratzen du: pentsio-
sisteman dagoen genero-arrakalaren jatorria lan- Esanetatik eginetara
merkatuan dago, gizonen eta emakumeen arteko
soldata-arrakala ezaugarri duen lan-merkatuan. Zerbitzuak Federazioko arduradun Mari Cruz Elkororen
ustez txosten horrek ez du ezer berririk esaten,
Espainiako pentsio-sistemaren erregulazioaren sindikatuak orain dela zenbait hilabete esandakoaren
arabera, pentsioa eskuratu ahal izateko, beharrezkoa aldean; dena dela, aitortu behar zaio ekarpen bat:
da Gizarte Segurantzan gutxienezko kotizazio-aldi bat soldata-arrakala eztabaidagai bihurtzea berriro, noiz
egiaztatzea, eta pentsioaren zenbatekoa kalkulatzean eta langile kidego bat baino gehiago gatazkan dauden,
oinarritzat hartzen dira lan-bizitzan zehar kotizatutako eta nozitzen duten soldata-arrakala, ELAren laguntzaz,
soldatak. Horren ondorioz emakume askok ezin izango ezabatzeko borrokan dabiltzan.
dute kontribuzio-pentsiorik eskuratu.
Septiembre 2019ko iraila
6 ALDAKO ERREPORTAJEA Marian, Jone, Kote y Edurne son cuatro de las 11 trabajadoras huelguistas que trabajan en la limpieza de los edificios públicos de Elorrio. Las 11 mujeres en huelga se disfrazan con mostachos y barbas para visibilizar la discriminación que sufren respecto a los trabajadores hombres que realizan la limpieza viaria de la localidad Brecha salarial del 42% en la limpieza de los edificios públicos de Elorrio El pasado 29 de abril, 11 trabajadoras que compañeros hombres de la limpieza viaria realizan la limpieza de los edificios públicos de –también subcontrata municipal– cobran 28.000 la localidad vizcaína de Elorrio se declararon euros, más pluses. Es decir, el vergonzoso dato en huelga indefinida contra la brecha salarial. del 24% en el que se cifra la media de la brecha Llevan meses exigiendo algo tan básico como un salarial en Euskadi, en Elorrio cambia el orden mismo salario para trabajos de igual valor. Y es de sus cifras y se dispara hasta el 42%. Mientras, que estas trabajadoras, de estar contratadas a el ayuntamiento, y más en concreto su alcaldesa jornada completa (que sólo una lo está) cobrarían (Bildu), amenaza con la publificación del servicio y un salario anual de 16.200 euros, mientras sus una OPE para acallar la protesta. Septiembre 2019ko iraila
ALDAKO ERREPORTAJEA 7
n Marian Mendez elorriarra da, 49 urte ditu eta
udalaren eraikinak garbitzen dihardu azken 15 “Oso ondo deritzot Elorrioko kale garbitzaileek
urteotan. Greban dago pairatzen duen prekaritatea, urtean 28.000 euro gehi plusak irabazteari.
lan karga eta soldata arrakala dela eta. “Oso ondo Baina lotsagarria da guk 16.200 euro irabaztea”.
deritzot Elorrioko kale garbitzaileek urtean 28.000 euro
gehi plusak irabazteari. Baina lotsagarria da guk 16.200
euro irabaztea”. Bi kolektiboetako beharginek udal Kote se despide asegurando que, independientemente
beraren azpikontrata batean lan egiten badute, zer dela del desenlace de su lucha, ella se siente ganadora. “Se
eta dago alde hori? Berak argi ikusi du: emakumeak ha visibilizado que somos importantes y que nuestro
direlako eta euren lana aintzat hartzen ez delako. trabajo es importante”, concluye.
Marian oso haserre dago ere aldarrikapenen aurrean n Edurne Agirrebeitia ere Elorriokoa da, 49 urte
alkatearen jarrera ikusita: “Negargarria da ezkerreko ditu eta duela 22 hasi zen udal eraikinak garbitzen;
emakume batek gure borrokarekin bat egin ordez egun institutua dago bere ardurapean. Langile
Lan Eskaintza Publiko bat egiteko eta zerbitzua honek nabarmendu duenez, duela sei urte Eulenek
publifikatzeko mehatxua botatzea”. “Otzan-otzan zerbitzuaren ardura hartu zuenetik hona lan kargak
egoera prekario hau jasan dugun artean inork ez zuen eta prekaritatea asko areagotu ziren. Horregatik,
gure egoera kontuan hartzen. Orain, borrokan hasi azpikontrata honetako langileen ondoeza aspaldidanik
garenean, mehatxuka datoz...” amaitzen du, goibel. dator, orain arte kristalizatu ez den arren. “Oraingoan
izan gara gehiengoa batzeko eta borrokatzeko gauza”,
n Marijose, Kote, tiene 47 años y lleva 3 limpiando dio, eta esaten du gatazka gogorra den arren ziur
la escuela pública de Elorrio. Destaca las pocas dagoela garaipenaz: “Beste herri batzuetan lortu
horas de contrato que tiene para la enorme carga de bada, Elorrion ere posible da. Ez gara gutxiago izango”,
trabajo que debe sacar adelante todos los días. “Tengo animatzen ditu lagunak irribarrez.
un contrato a tiempo parcial de cuatro horas y media;
no me da tiempo”, explica. No es extraño, entonces, Gainerako lankideek esan dutena berresteaz gainera,
que reivindique más horas y en mejores condiciones Edurnek ezin du ezkutatu etsita dagoela azpikontratako
porque “con lo que gano no me llega”. Kote relata que gizon bakarraren eta greba egiten ari ez diren beste
se ve obligada a trabajar limpiando tres casas para hiru lankideen jarrerarekin. “Pena handia ematen dit;
lograr un sueldo digno a fin de mes. “Nos condenan baita amorrua ere”, dio.
al pluriempleo, con lo que eso supone a la hora de
conciliar trabajo, familia y vida”, denuncia. n Jone tiene 56 años y limpia el Polideportivo de
Elorrio desde hace 12. Son sólo dos compañeras
Tras reivindicar algo tan básico como que se les las que realizan ese trabajo, y para poder librar
valore y tengan en cuenta, Kote también se muestra un fin de semana trabajan doce días seguidos, sin
decepcionada por la respuesta del equipo municipal. descanso. Además de acabar con la brecha salarial,
“Pensamos que nos iban a apoyar y ha sido todo lo su gran reivindicación es que le aumenten las horas
contrario. Nos sentimos marginadas”, denuncia. de contrato. “El Polideportivo abre todos los días, por
lo que hay que limpiarlo todos los días. Cuando yo
empecé había unos 500 usuarios. Ahora hay 1.500. Y
nos han quitado horas. Es decir, la suciedad es mayor
porque hay mucha más gente usando las instalaciones
pero tenemos que hacer mucho más trabajo en
menos tiempo”, denuncia. “Si eso no son recortes...”, se
pregunta de manera retórica.
Jone se muestra indignada por la amenaza de la
publificación. “Es una trampa; quieren meternos el
miedo en el cuerpo para que nos rindamos”, denuncia,
al tiempo que se pregunta si los años que llevan
realizando este trabajo no valen para nada. “Tengo
una compañera que lleva 37 años...”, relata. “Si quieren
publificar el servicio, de acuerdo, –continúa– pero
teniendo en cuenta y valorando nuestro trabajo”, exige.
Pero claro, esa no es la intención del consistorio...
Septiembre 2019ko iraila
8 ALDAKO ERREPORTAJEA
Marikruz Elkoro, secretaria general de Zerbitzuak
“Las administraciones están
fomentando la brecha salarial”
nuestra federación hay sectores en »
»Luchar contra la brecha es
los que la brecha salarial duplica ir contra los cimientos del
esta cifra. sistema. No será fácil.
Evidentemente, no. Que una
»
»¿Por qué ELA se ha marcado
mujer gane menos que un hombre
como objetivo acabar con la
beneficia a quien contrata y a quien
brecha salarial que sufren las
subcontrata. Hay responsables y
mujeres trabajadoras?
beneficiados. No es un fenómeno
Nos estamos construyendo metereológico.
como un sindicato feminista, y
Pero estamos demostrando vía
entendemos que no podemos decir
hechos que es posible luchar
que luchamos por la justicia social
contra la brecha: hemos logrado
si cerramos los ojos a esta realidad
victorias muy importantes que nos
tan discriminatoria. Ésta es una
están marcando el camino a seguir.
lucha feminista concreta: mujeres
El acuerdo de las subcontratas
que luchan contra la discriminación
de limpieza de la Diputación de
que sufren por ser mujeres.
Gipuzkoa logrado en 2018 fue muy
»
»¿Cómo mide ELA la brecha importante para las luchas de este
salarial? año y la victoria de las trabajadoras
»
»¿Qué es la brecha salarial? de limpieza de las comisarías y
Comparamos lo que consideramos
juzgados de Gipuzkoa nos animan a
La diferencia existente entre el trabajos de igual valor o formación
seguir en el camino.
salario medio de los hombres y analizamos lo que ocurre en
y las mujeres. Cojamos a un un sector masculinizado y otro
»
»¿Cuál está siendo la respuesta
hombre y una mujer con el feminizado. Pongamos el caso de
de las administraciones a
mismo perfil académico y la limpieza: la limpieza viaria es una
las luchas contra la brecha
profesional que entran a una subcontrata pública en el que el
salarial es las subcontratas
empresa a la vez: ¿a quién se 90% de la plantilla son hombres;
públicas?
promociona? ¿quién acaba y la limpieza de edificios y locales
ganando más? O, ¿por qué públicos, otra subcontrata pública
De primeras, la respuesta de la
ciertas categorías o ciertos en el que el 90% de la plantilla son
clase política es la negación; dicen
trabajos, casualmente ocupados mujeres. En la comparativa nos
que no existe brecha, cuando lo
por hombres, están más ceñimos al salario base: por barrer
cierto es que hay responsabilidades
valorados que los ocupados una mujer cobra tanto y un hombre
políticas claras. Ellos son quienes
por mujeres? Eso es la brecha cuánto. Y comprobamos que hay
deciden qué partida presupuestaria
salarial, que no es ilegal pero sí diferencias importantes, no solo en
se dedica a un servicio y a otro.
discriminatoria. cuanto al salario base sino también
al tipo de contrato. Los hombres
»
»¿En cuánto se sitúa? » este sentido, estáis
»En
suelen tener jornadas a tiempo
comprobando que mujer y
En el 24% si nos fijamos en la completo, y las mujeres, a tiempo
feminismo no siempre van de
ganancia media anual. Pero en parcial.
la mano...
Septiembre 2019ko iraila
ALDAKO ERREPORTAJEA 9
Nos encontramos con discursos y
actitudes como las de la consejera
de Empleo y Justicia del Gobierno
Vasco, María Jesús San José,
que durante los más de 9 meses
que ha durado la huelga de las
trabajadoras de limpieza de los
juzgados y comisarías de Gipuzkoa
no se ha querido reunir con ellas.
Mujeres políticas que invisibilizan a
mujeres trabajadoras.
Eso sí, luego las administraciones
organizan campañas de
dice que hay que gobernar sin
propaganda contra la brecha
salarial mientras en sus ámbitos “Soldata arrakalaren ideología y que quiere reunirse
a solas con las trabajadoras: el
de responsabilidad no hacen atzean ardura politiko
sindicato les estorba.
nada para evitarla; al contrario, la garbiak daude”
fomentan y combaten a quienes Y eso, sin olvidar que su partido
quieren acabar con ella. apoyó una moción de Elkarrekin-
Podemos en el Parlamento Vasco
Las administraciones tienen que
trabaja a tiempo completo, y para subir un 20% el sueldo en
dotarse de presupuesto para
que soportan una brecha salarial los sectores feminizados e ir
acabar con la discriminación del
respecto a la plantilla que realiza acabando con la brecha salarial.
personal femenino subcontratado.
la limpieza viaria del municipio Precisamente, un 20% de
» curioso, también, que no se
»Es (todos hombres) del 42%. Mujeres incremento es lo que piden estas
dé valor al trabajo que realizan que están ganando 600 euros al trabajadoras. Parece que donde
estas mujeres pero cuando mes a las que les da verguenza son oposición exigen y donde
se declaran en huelga pasan decir que les están explotando. Es gobiernan no aplican.
a convertirse, de la noche a el mundo al revés.
la mañana, en un servicio »
»Finalmente, ¿qué pasos va a
Nos encontramos con una
esencial... dar el sindicato a corto plazo
alcaldesa, de Bildu, que desde una
para seguir luchando contra
Hay que hacer una lectura de posición feminista y de izquierdas
la brecha salarial?
género con lo que está pasando debería haber sido capaz de dar
con el derecho a la huelga en las una respuesta distinta a estas Estamos seleccionando ámbitos
subcontratas de la administración. trabajadoras y demostrar que de lucha municipio a municipio
La postura del Departamento son posibles otras políticas y en función de la elaboración de
de Trabajo es limitar el derecho que su administración apuesta, pliegos para la adjudicación de
de huelga imponiendo servicios de verdad, por la igualdad. Sin servicios. Allá donde podamos
mínimos abusivos y ordenando embargo, ha optado por la vía presionaremos para que los
limpiezas generales extraordinarias, del capitalismo neoliberal. Ve nuevos pliegos recojan medidas
lo que obliga a partir de cero. Los el conflicto exclusivamente que acorten o eliminen la brecha
conflictos se alargan en el tiempo desde el punto de vista del coste salarial existente en la actualidad.
porque esa es la estrategia y la económico de las reivindicaciones Ese va a ser uno de los ejes
apuesta de la Administración. y se olvida de la vertiente social y estratégicos de la federación
de derechos que hay detrás. durante los próximos años.
» conflicto que está en su
»Un
quinto mes de huelga es el de Ha llegado a manifestar que si Un dirigente de la patronal
las trabajadoras que limpian el coste de las reivindicaciones dijo recientemente que en una
los edificios públicos de de las trabajadoras es alto se sociedad machista no se podía
Elorrio. van a replantear remunicipalizar pretender que la patronal fuera
el servicio, publificarlo. Es un feminista. Pues habrá que
Nos encontramos con un colectivo
claro chantaje. Una alcaldesa cambiar la sociedad.
de 15 mujeres de las que sólo una
supuestamente de izquierdas que
Septiembre 2019ko iraila
10 ALDAKO LAGUNAK
Samara Velte, Kazetaria, Nik sinisten dizut liburuaren egilea
Indarkeria
mozorrotzen
“Garrantzitsua
da indarkeriari
duten hitzak
buruz eraikita
dauzkagun buruko B ehar baino gutxiago erreparatu ohi diogu gertaera sozialei buruz
hitz egiteko daukagun moduari. Ostera, gure mundu ikuskerak lotura
eskemez jabetzea, zuzena du hura deskribatzeko erabiltzen ditugun irudi, termino eta
metaforekin: hitzek ez dute soilik esan nahi duguna janzten edo
eta gauzei euren apaintzen; aitzitik, munduaren ulerkera bera egituratzen dute. George
izenez deitzen Lakoff hizkuntzalariak zioen gertakari eta egoera sozialei eransten
dizkiegun esanahien arabera egokitzen dugula gure jokabidea ere.
hastea: ‘Manadak’ Horregatik du hizkuntzak berebiziko garrantzia indarkeriazko eta
botere egoerak erreproduzitzeko garaian: erabiltzen ditugun hitz
ez dira animalia eta adierazpenek ere ematen diotelako forma partekatzen dugun
munduari.
saldoak, euren
botere egoera Prozedura erraza bezain inkontzientea da: mezu asko birritan
pentsatu gabe asimilatu eta errepikatzen dira, garraiatzen duten
baliatzen duten esanahia aldiro-aldiro apur bat gehiago finkatuz iruditeria kolektiboan.
Komunikabideek eta proiekzio publiko handia duten eragileek
gizon taldeak biderkatu egiten dute efektu hori.
baizik. Indarkeria BORTXAKETA BERA NATURALIZATZEN DITUZTEN
matxista ez ADIERAZPENAK
da sistemaren Zer ari gara esaten, adibidez, taldean emakume bati eraso egiten
dioten bortxatzaileei animalia saldoa deitzen badiogu? Manada,
akats txiki bat, 2016ko sanferminez geroztik, iruditeria kolektiboan erabat ainguratuta
geratu den metafora bat da, irudi oso zehatz bat aktibatzen duena.
haren berezko Ordutik, aski da hitza bera errepikatzearekin, egoera osoa gogora
egituraketa ekartzeko. Hitza bera, ordea, ez da konnotaziorik gabeko adierazpen
hutsa: indarkeria sexista naturalizatzen duen iruditeria oso bat
desorekatuari berraktibatzen du. Animalia saldoaren metaforak gizonen jokabide
sexualaren inguruko urte eta topiko errotuak dakartza gogora: euren
eusteko oinarrizko burua kontrola ezin dezaketen eta instintuz jokatzen duten animaliak
dira Manadak, zibilizaziotik aparteko oihanetan zelatan dauden
tresna baizik.” munstroak. Eta ez, sinpleki, taldearen babesa eta boterea baliatuz
besteak menderatzen, umiliatzen eta mintzen dituzten gizonak.
Septiembre 2019ko irailaALDAKO LAGUNAK 11
Las palabras y expresiones que usamos no sólo reflejan los esquemas epaitegietan zein eguneroko
mentales que hemos construido sobre determinadas situaciones; elkarrizketetan, bortxaketaren
también conforman un imaginario compartido. El lenguaje es un kultura erreproduzitzen da.
componente primordial a la hora de reproducir y mantener relaciones Sanferminetako bortxaketaren
desiguales de poder; por eso es tan importante prestar atención a la epaiak, esate baterako, indarkeria
manera en que hablamos sobre la violencia sexista. Ser conscientes de matxistari buruzko ikuspegi
cómo, por ejemplo, metáforas y expresiones como la de ‘La Manada’ patriarkal horren arrasto ugari
—tan frecuentemente utilizada en los últimos años para referirnos zekartzan lerro artean idatzirik,
a violaciones cometidas sirviéndose del poder y la impunidad que abusuaren eta bortxaketaren
confiere el colectivo— evoca todo un imaginario que naturaliza la arteko bereizketa injustutik hasi eta
violencia sexista. kontsentimenduaren iruzurreraino.
Bere buruari segurtasunaren eta
justiziaren bermatzaile rola egozten
dioten hainbat erakundek ere nahi
Era horretako adierazpenek, sarri aditu dugu komunikabideetan baino gehiagotan erreproduzitzen
ohartu gabe, bortxaketa bera Manada efektua ugaritzen ari ote dute bortxaketaren kultura;
naturalizatzen dute; ikasita den; kasik fenomeno natural baten adibidez, Ertzaintzak berak, Bilbon
dauzkagun topiko eta balio sistema trataera eman zaio arazoari, jatorria jazotako bortxaketa baten ostean
patriarkalean zentzua duen logika aspalditxotik ezagun ditugun botere emakumeei aholkatu zienean
partikular bat elikatzen dute, eta harreman patriarkal klasikoetan kalean bakarrik ez ibiltzeko
bortxaketaren kulturaren parte dira. dagoela aipatu gabe. eta hitzordurik ez adosteko
ezezagunekin. Segurtasunaren
Zergatik mintzo gara, beraz, Bilboko manadaz hitz egiten da, izenean euren askatasuna
bortxaketaren kulturaz, eraso edo Manresakoaz, kutsadura- edo mugatzeko, alegia.
zehatzez harago? Indarkeria orok dei-efektu moduko baten bidez
duelako atzean hura legitimatzen hedatu den gaitz berri berri bat Eraso bakoitzak funtzionatzen
eta naturalitzatzen duen diskurtso bailiran. Indarkeriari buruzko du kontrolerako mekanismo
bat. Biolentzia sexista, bere formatu ulerkera tranpati eta patriarkal gisara, abisu modura. Eta izu
fisiko, psikologiko zein ahozkoetan, bati erantzuten dioten eskemak hori areagotzen dute erasoei
konstante bat izan da gure historian; dira, eztabaidagaia testuingurutik buruz sortzen ditugun narratiba
garai eta espazio guztietan erabili ateraz salbuespenaren narratiba eta diskurtso askok. Horregatik
izan da emakumeak menderatzeko elikatzen dutenak. Patriarkatua da garrantzitsua indarkeriari
eta kontrolatuta edukitzeko. beti ahaleginduko baita indarkeria buruz eraikita dauzkagun buruko
Gizartearen oinarrian dauden biren edo gutxiren arteko arazo eskemez jabetzea, eta gauzei euren
botere harreman patriarkalei bihurtzen, eta haren alderdi eta izenez deitzen hastea: Manadak
eusteko ezinbesteko tresna da ardura soziala ezkutarazten. Eta ez dira animalia saldoak, euren
biolentzia, eta, horregatik, hura horretarako eskura ditu gizonen eta botere egoera baliatzen duten
naturalizatuko eta iraunaraziko emkumeen jokabide sexualari buruz gizon taldeak baizik. Indarkeria
duten diskurtso, balio eta usteen ikasita dauzkagun eskema eta matxista ez da sistemaren akats
beharra du. Horiek iruditeria topiko andana bat: esate baterako, txiki bat, haren berezko egituraketa
kolektiboan eta identitate gizonen sexu grina kontrolaezina desorekatuari eusteko oinarrizko
pertsonaletan zenbat eta dela, animaliazko alde bat dutela, tresna baizik. Eta, batez ere, ez da
errotuago, are sendoagoa izango da eta, hori jakinda, emakumeen proliferatzen ari den fenomeno bat,
dominazioa. ardura dela erasoa eragoztea; espazio eta garai guztietan erabili
probokazioak saihestuz, espazio den oinarrizko dominazio modu
MANADA METAFORA GISA eta ordu jakin batzuetatik kanpo bat baizik. Kontua ez da gizonak
geratuz, edo kanpoko [uler bedi, bat-batean ohartu direla taldean
Balio eta topiko horietako asko gizonezko baten] babesa bilatuz. boteretsuagoak eta inpuneagoak
hizkuntzaren bidez erreproduzitzen direla: gizartetik mendeetan ikasi
ditugu egunerokoan, eta adibide Pentsaera hori hain errotuta dago duten mezu bat da hori.
bat da Manada metaforarena, edo gure mundu ikuskeran, erabiltzen
bortxaketak salbuespenezko zerbait dugun hizkuntzan eta sortzen
direla ulertarazten duten narratiba ditugun testuetan ere sarritan
guztiena. Uda honen amaiera aldera islatzen baita; komunikabideetan,
Septiembre 2019ko iraila12 ALDAKO LAGUNAK
Jonathan Martínez, investigador en Comunicación
Primero los
de casa
Komunikabide
E n mayo de 2012, François Hollande se corona presidente de la
República francesa después de unas elecciones en las que la extrema
espainiarrek derecha ha conquistado la tercera posición. En los comicios de 2007,
el discurso bronco de Jean-Marie Le Pen había sufrido un revés. Pero,
eskuin- en 2011, el Frente Nacional cede el testigo a la hijísima Marine Le Pen,
que terminará convenciendo a casi seis millones y medio de electores
muturraren piztia en su primer asalto a la presidencia. En medio de las políticas de
austeridad y de los abusos de la Troika, el nuevo lepenismo arremete
handiagotu dute. contra el entramado europeo y recurre a la brocha gorda de la
Bide eman diete xenofobia.
beren platoetan Marine Le Pen, la nueva rockstar del populismo derechista, comienza
a intervenir en el debate público y orienta la agenda política hacia
agertzeko. Haien las soluciones policiales y el odio racial. Algunos analistas advierten
que la pugna parlamentaria se está lepenizando. El resto de los
ateraldiak barrez partidos, quieran o no, se ven obligados a entrar en el juego dialéctico
hartu dituzte. Eta de la extrema derecha. Todo el mundo menciona las ideas más
disparatadas del Frente Nacional, aunque sea para rebatirlas.
gaurko egunera
En 2013, al calor del ascenso ultra, el gobierno francés rebasa todas
arte Voxekoen las expectativas de Marine Le Pen y ordena la expulsión de más de
diez mil gitanos. Manuel Valls, ministro del Interior, avala la purga.
adierazpenik “La mayoría deben ser llevados hasta la frontera”, explica el dirigente
burugabeenak ere del Partido Socialista. Amnistía Internacional se lleva las manos a
la cabeza. Bruselas abronca a Francia. Pero da lo mismo. Le Pen ni
titular izateraino siquiera ha necesitado acceder a la presidencia para que su programa
se haga efectivo. Son otros quienes lo cumplen por ella.
iristen dira.
SE ASUME EL IDEARIO DE LA INTOLERANCIA
En Europa, los partidos de extrema derecha han desarrollado
una estrategia que les permite ubicarse en el centro de todas las
discusiones mientras sus programas van impregnando las políticas
cotidianas. Les basta con proponer toda clase de insensateces para
que el resto de formaciones, incluso las más derechonas, parezcan
prudentes y moderadas en la comparativa. El objetivo de los nuevos
ultras no es tanto gobernar como forzar a los gobiernos para que
asuman como propio el ideario de la intolerancia.
Septiembre 2019ko irailaALDAKO LAGUNAK 13
aplicación del 155. A medida que
2015eko hauteskunde orokorretan Vox aurkeztu zenean, bazter-alderdi se recrudece la crisis catalana en
moduan aurkeztu zen; orduan, gobernuari 155 artikulua aplikatzea 2017, Albert Rivera comienza a
eskatzeko, Madrileranzko moto-martxa bat antolatu zuen. Gero, hacer suya la propuesta y reclama a
2017an zehar, Kataluniako krisia larriagotu ahala, Albert Rivera hasi zen Rajoy un 155. Rajoy no parece muy
proposamen hura bereganatzen, eta handik gutxira 155eko aplikazioa convencido pero termina aceptando
eskatu zion Rajoyri. Hasieran Rajoy ez zen oso aldekoa, baina azkenean esta posición y la extiende al PSOE.
bere egin zuen proposamena, eta PSOEri luzatu zion. Orain Sanchezek Ahora es el propio Sánchez quien
berak erreklamatzen du autonomietan esku-hartzea. Horrela, apurka- reivindica la intervención de las
apurka eskuin-muturrak idazten du gure agenda egunetik egunera. autonomías. Así es como la extrema
derecha impone su agenda en
nuestro día a día.
Bajo una apariencia contestataria, de los voxeros se elevan cada día a EUSKAL HERRIA, DE MOMENTO
la nueva derecha populista esconde la categoría de titular. Como si las A SALVO
en realidad un ramillete de partidos estridencias vacías de los Ortega
ultraliberales que no han florecido Lara, Monasterio o Espinosa de Es verdad que en Euskal Herria
para cuestionar el sistema sino para los Monteros tuvieran derecho a la ultraderecha ha tenido una
apuntalarlo. El caso de Vox es un marcar el ritmo de la gobernanza. presencia más bien residual. El PP
ejemplo inmejorable. En el partido Y así sucede. La homofobia, la vasco ha sido quizá el partido que
de Abascal se combina la apología misoginia y el racismo vuelven a mejor ha recogido la esencia del
de la guardia civil, el ejército y la estar de moda por esa conjunción racismo y las salidas autoritarias.
monarquía con loas a la mano perversa entre el fascismo y la En 2012, cuando Marine Le Pen
dura, soflamas islamófobas y una mala televisión. estaba a punto de dar la sorpresa
admiración babosa hacia capos en Francia, Antonio Basagoiti
empresariales como Amancio No hay más que echar un reclamaba una sanidad “primero
Ortega. El franquismo 2.0, con su vistazo al protagonismo que ha para los de casa”. Más tarde fue
grima y con su caspa, es la guardia ido adquiriendo el artículo 155 Maroto quien se apuntó a la fiesta
de corps del neoliberalismo y del en la política española. En las xenófoba. Por fortuna, el ex alcalde
régimen borbónico. elecciones generales de 2015, ya no está. Acaba de empadronarse
Vox se presenta como una fuerza en la localidad segoviana de
Vista la deriva de Vox, nos asalta marginal que organiza una Sotosalbos para recolocarse como
la tentación de pensar que marcha en moto hacia Madrid senador por Castilla y León. Ya se
no son más que una pesadilla para reclamar al gobierno la sabe, primero los de casa.
pasajera. No obstante, los ultras
hispanos ya pueden celebrar
algunas conquistas. En primer
lugar, han moldeado a su antojo
el discurso del Partido Popular
y de Ciudadanos. Los abascales
son un grupo pequeño al que no le
preocupa perder votos centristas,
de modo que han elevado el
tono de sus consignas hasta el
límite de la vergüenza ajena. Y
tanto Casado como Rivera han
querido resguardar el flanco ultra
asumiendo proclamas ultras.
En el éxtasis del procés, los grandes
medios españoles han engordado
la bicha de la extrema derecha. Les
han abiertos sus platós. Les han
reído las gracias. Y todavía hoy,
en un caso inédito en Europa, las
declaraciones más descabelladas
Septiembre 2019ko iraila14 ALDAKO GAIA Septiembre 2019ko iraila
ALDAKO GAIA
15
Pinkwashing:
kapitalismoaren
lixiba
LGTB kolektiboak bizi zuen jazarpenari eta poliziaren gehiegikeriari
aurre egin zion Stonewalleko erreboltatik 50 urte igaro direnean,
jatorrira bueltatzea inoiz baino beharrezkoagoa da. Hala
aldarrikatuko du HARRO! plataformak `Harro ez da Europride,
gure izenean ez´ lelopean irailaren 21erako Bilbon deitu duen
manifestazioan. Euren politika neoliberal eta errepresiboak
zuritzeko asmoz, gobernu, enpresa eta instituzioak kolektiboa eta
bere aldarrikapenak bereganatu eta kapitalizatu nahian dabiltzala
salatu nahi dute. Pinkwashing deritzonaz ari gara, alegia, zuriketa
arrosaz. Horri buruz hitz egiteko hitzordua egin dugu Almudena
Herrera Gómez eta Izai Bujanda LGTB aktibistekin.
NAGORE URIARTE kartzelaratua izan zen Parks, desordena
publikoa eta tokiko legea urratzea
egotzita. Garrasirik gabeko bere oihuaren
1955eko abenduaren 1ean Rosa Parksek oihartzunak, ordea, bazterrak astindu
planto egin zuen. Ameriketako Estatu zituen, Ameriketako Estatu Batuetako
Batuetan zuri eta beltzen arteko eskubide zibilen mugimenduaren txinparta
segregazioa legitimizatzen zuen sistema pizteraino.
zalantzan jarri zuen, ustezko ordena
naturala irauli, finean, periferiatik atera eta 14 urte beranduago, New York-en (AEB),
zentroa aldarrikatu zuen, nahikoa zela ozen beste emakume batek planto egiteko deia
adierazi. egin zuen, desobedientzia zibilera deitu.
1969ko ekainaren 28a zen. Garai hartan
Alabaman, autobus publiko batean zihoala LGTB kolektiboak egunero pairatzen
bere eserlekua gizon zuri bati uzteari uko zuen jazarpena, eta ohikoak ziren euren
egin zion, arau soziala eta legea bera kolpe kontrako sarekadak tabernatan. 1969ko
bakar batez apurtuz. Atxilotua, epaitua eta ekainaren 28ko gauekoa, ordea, ezberdina
Septiembre 2019ko irailaALDAKO GAIA
16
Izai Bujanda. baita hau, baina ondo zekiten zertaz
ari ziren. Euren legatuak bizirik
dirau, inoiz baino gehiago. Izan
zirelako, gara.
Pinkwashing
Galdera airean da. Zer da
Pinkwashing-a? Izai Bujandaren
erantzuna berehala dator.
“Erakundeek eta estatuek LGTB
kolektiboa instrumentalizatzeko
erabiltzen duten estrategia bat
da; beste opresio batzuk egiten
dituzten bitartean, LGTB ikuspegitik
aurpegi zuriketa egiten dute.
Israelen kasua oso garbia da. Beste
herrialde batzuetako musulmanak
oso homofoboak direla salatuz,
zonalde horietan ez ohikoa eta
aurrerakoia izan daitekeen beste
turismo mota bat eskaintzen dute,
gayfriendly deiturikoa; bitartean
politika belizista eta genozidak
“El mensaje es claro: el sistema te acepta siempre que aurrera eramaten dituzte, herri oso
te parezcas a él. Las imagenes del Pride de Madrid son bat oprimituz”.
ejemplo claro de ello. Nos muestran cuerpos musculados,
aquellos que encajan con los estereotipos. Mientras, los Izairen ustez, sistema azkarra
cuerpos disidentes, las personas que viven en los márgenes da. “Zera dio: zerk banatzen
siguen siendo invisibles, los quieren en la periferia. Y el gaitu orain? Bertakoa/kanpokoa
28J debería valer para todo lo contrario: sacar a relucir lo eskema bultzatu nahi dute, hau
oculto, visibilizar los cuerpos disidentes”. da, gu eta besteak, bertakoa eta
kanpokoa. Orain etsaia beste bat
da, islamofobian oso zentratuta
dagoena. Bada, hori izango da
izan zen. Moral Squad (Moralaren ziren bakarrak izan, disidentzia sisteman onartua izateko ala
eskuadroia) izeneko sarekada sexualean kokatzen ziren beste kanporatua izateko baldintza.
abian jarri zuen poliziak gau hartan guztiek ere poliziari oldartu eta Zabaltzen duten mezua argia
New Yorkeko Greenwich Village zegokien tokia aldarrikatu zuten. da: `zuri ere, gay, lesbiana edo
auzoko Stonewall Inn tabernan, transa izanda, interesatzen zaizu
LGTBI kolektiboaren eskubideen
bertan batzen ziren trans, lesbiana, gu boterean egotea, gu bertakoak
aldeko mugimendua ez zen jaio
latina, homosexual, etxegabe eta garelako eta guk babestuko
gau hartan, baina hazia erein
disidente kontsideratzen ziren zaitugulako kanpotik datozen
zuten. 1970etik aurrera antolatzen
beste askoren kontra. Egun hartan, basati homofobo horiengatik,
hasi ziren Harro manifestazioetan
baina, erantzuna oso bestelakoa homofoboak eurak direlako, ez gu´.
izan ziren Marsha eta Sylvia
izan zen. Besteak beste, Stormé Aliatuak nahi gaituzte. Helburua ez
ere. Hori bai, biak kritiko agertu
DeLarverie lesbiana atxilotu zuen da LGTB kolektiboaren oinarrizko
ziren mugimenduak hartutako
poliziak eta legez inposatutako eskubideak bermatzea, baizik eta
norabidearekin, sistemak
pasibotasunari muzin egin, arauak oinarrizkoak diren beste batzuk
ezarritako normaltasunera
hautsi eta txinparta piztu zuen. zapaltzea, beste kolektibo bat
egokitzen ez ziren pertsonak
`Zergatik ez duzue zerbait egiten?´, oprimitzea”.
bidean ahazten ari zirela
bota zien bertan zirenei. Sylvia
argudiatuta. “Klase ertaineko Eta badirudi zuriketa estrategiak
Rivera emakume trans eta latinak,
zurien kluba” bilakatzen ari zela fruituak eman dituela. IFTOk
eta Marsha P. Johnson drag queen
ere baieztatu zuten. Beharbada LGTB tematikako Frantziako Têtu
afroamerikarrak, biak langile
ez zuten jakingo zer zen aldizkarirako egindako inkesta
sexualak, berehala hartu zuten
Pinkwashing-a, kontzeptu berria baten arabera, 2019ko Europako
lekukoa eta planto egin zuten. Ez
Septiembre 2019ko irailaALDAKO GAIA
17
hauteskundeetan Marine Le baizik eta migrantea izatea... ezinezkoa zaie halako prezioak
Penn hautagai eskuindarraren Beharbada sistemak onartuko asumitzea”. Kontuan hartu
alderdia, Rassemblement National zuen lesbiana izatea hortik etekinik behar da trans kolektiboaren
(RN), zen aukerarik gustokoena aterako balu, baina migrantea ere gehiengoa langabezian dagoela.
LGTB kolektiboan. Inkestan parte bazara are disidenteagoa zara. Argi “Kapitalismoa gayfriendly da
hartutakoen %22ak Le Penen ikusten da luma duten klase ertain etekinak emango dizkionarekin.
aldeko hautua egingo zuela altuko gizon homosexualekin, Azkenean, enbarazu handiena
adierazi zuen. adibidez. Sistemak onartuko ditu, egiten diena pobrea izatea da.
luma izatea ere onartuko die. Nik emakume lesbiana bezala ez
Nola ulertu, ordea, norbere
`Tira! Grazia ere baduzu, marika! daukat kabidarik bereganatu nahi
eskubideak urratzen dituen
Onartuko dizut hori, klase ertain duten borroka espazio horretan,
alderdi bat bozkatzea? Galderak
altukoa zarelako, zuria, eta, beraz, ezta ere langile klase bezala.
homonazionalismoaz hitz
beste esparru guztietan nirekin Zeresanik ez racializada bazara
egitera garamatza ezinbestean.
alineatuta egon zaitezkeelako´”. edo disfuntzioren bat baduzu,
2007an Jasbir K.Puarrek sortu
adibidez. Eurek erabakitzen dute
zuen kontzeptua, hain zuzen Gauza bera gertatzen da
zeinek merezi duen eskubideak
ere. Puar queer teorialaria da, gayfriendly establezimendu eta
bermatuta izatea eta zeinek ez; eta
eta Ensamblajes terroristas: el hotelekin, dio. “Etiketa horretaz
noski, borroka guztietan bezala,
homonacionalismo en tiempos baliatzen dira prezioak igotzeko.
emakumea inbisibilizatu nahi dute”.
queer liburuaren egilea. Gayfriendly da, beti ere, gizon
Bertan azaltzen duenez, LGTB homosexuala bazara, zuria eta “Sistema kapitalistari funtzionala
kolektiboaren eskubideak klase ertain-altukoa. Kolektiboaren zaion edo funtzionatzen dion
erraminta diplomatikoa bilakatu zati txikia ordezkatzen dute, eredua familia tradizionalaren
dira, estatu auzia. Homosexual transak ez daude sartuta, balioen inguruan egituratuta
ona eta errespetagarria izatea erabat pekarizatuta baitaude, dago; hortik kanpo geratzen dena
zer zen definitzen du estatuak:
nola jokatu eta nola harremandu
besteekin, estatuaren irudi
positiboa eraikitzen lagunduko “Muchos se aprovechan de la etiqueta gayfriendly para subir
zuen homosexual eredu onargarria los precios sistemáticamente. Pero esos establecimientos solo
eraikitzen du. Hala, mendebaldeko representan a una parte muy pequeña del colectivo LGTB, en
irudi progresista saltzen du su mayoría hombres blancos homosexuales de clase media. Las
gainontzeko estatuen aurrean, personas trans quedan al margen. Con una tasa de desempleo
baita bere etsaien aurrean ere. altísima, no pueden permitírselo”.
Bujandak argi dauka erakunde eta
Almudena Herrera.
estatuek LGTB kolektiboa euren
interesetarako erabili nahi duten
heinean, arauak eta baldintzak
ezartzen dituztela aldez aurretik.
Eta sisteman onartua izateak
prezioa dauka. “Eurek definitzen
dute zein den LGTB ona eta zein
txarra, zeinek duen kabida eta
zeinek ez. Ez zaio espazioa emango
sistema kapitalista kuestionatzen
duen pertsona bati, ongi etorria
izango zara kapitalismoari
funtzionatzen zaion pertsona
bazara eta familia-eredu edo
gizarte egitura tradizionalarekin
bat egitea onartzen baduzu”.
Almudena Herrera bat dator. “Zer
da benetan molestatzen duena?
Beharbada arazoa ez da beste
emakume batekin oheratzea,
Septiembre 2019ko irailaALDAKO GAIA
18
50 urte LGTB mugimendua piztu
zuten Stonewalleko istiluetatik.
egin ditu sistemak eta zu hortaz
aprobetxatzen ari zara, behintzat
jakin ezazu”, dio irmo.
Stonewall
Memoriaz hitz egiteak ezinbestean
denboran eta espazioan atzera
egitera garamatza, Stonewellera,
1969era. Euskal Herrian jatorriaren
gaineko kontzientzia handiagoa
dagoela uste dute denek. Horren
isla da Pride eredutik aldendu
nahi duen Harro plataforma sortu
izana. Lumagorri taldeko Amets
Martinez de Heredia Morenok
Euskal Herriko hainbat LGTBIQ+
kolektibok sortutako Harro
ekimenaz aritu zen ELAk Ekainaren
“La lucha tiene que ser anticapitalista, antirracista y 28an Iruñean antolatutako
antisistema; ese fue el origen y somos memoria. La lucha solasaldian. “Stonewall-eko
de Stonewall tenía una base anticapitalista y antifascista. borrokak oinarri antikapitalista
Las verdaderas protagonistas de aquella revuelta eran eta antifaxista izan zuen. Sistema
bolleras, lesbianas, trans y pobres. No podemos aceptar que zapaltzaile zehatz baten aurka
se olvide eso”. matxinatu ziren bollera, lesbiana,
trans eta pobreak izan ziren
Stonewall-eko protagonistak. Harro
disidentzia da. Baina sistema bere arau-jokoekin, noski. `Ados, plataforma erro horiek gordetzeko
azkarra da, eta disidentziei lekua ba honekin geratuko naiz´, diote sortu da. Euskal Herriko LGTBIQ+
ematea erabaki dezake disidentzia askok. Zilegi da, horrek beharbada mugimenduak ez du inolaz
horri etekina aterako badio”, dio zuri balioko dizu, baina jakin behar onartuko askapen sexualerako
Izaik. duzu denek ezin dutela hori egin hainbat urtetako borroka faltsutzea
eta heteroarautik kanpo dagoen ekimen horien bidez, itxuraz
Ciudadanos jarri du adibide. aurrerakoiak badira ere, funtsean
edonork duela esklusiorako
Kapitalismoa modu sutsuan mugimenduaren eskakizunen
eta oprimitua izateko arriskua.
defendatu duen alderdi honek kontrakoak baitira”.
Behintzat eduki enpatia, memoria.
atea ireki dizkie gay eta lesbianei,
baina soilik kapitalismoari Kontziente izan behar duzu Kideak gogora ekarri zuenez,
funtzionalak zaizkion egiturak sistema kapitalistak eskaintzen Ekainaren 28an heteroaratik kanpo
onartzen dituztenei: familia-eredu dizun espazio baldintzatuaren kokatzen diren orientazio sexual
tradizionala eta gizartearen oinarria parte izan zaitezkeela, hautu edo genero identitateak dituzten
inondik inora zalantzan jarri gabe. hori egin ahal izan duzula, zure pertsonen borroka da oroitzen
Horrela defendatu dezakete aurretik egon diren pertsona askok dena. Heteroarautik kanpo maitatu
gestazio subrogatua, adibidez. ahalegin, sakrifizio eta esfortzu eta desiatzen duten pertsonen
handia egin dutelako sistema hau ausardia eta borroka, hain zuzen
Gehitu duenez, LGTB kolektiboaren ere. “Borrokak antikapitalista,
apurtzen saiatzen. Zuk horiei esker
barruan ere badago modu antiarrazista, antisistema izan
esan dezakezu orain ez duzula
errazean bizi nahi duenik, dena behar du, hori izan zelako jatorria,
kapitalismoa kuestionatu nahi, lortu
etengabe kuestionatzen egon eta memoria gara. Stonewalleko
duzun askatasun minimoa eurei zor
gabe, ariketa nekagarria izan borroka bollera, trans, lesbiana eta
diezu, ez sistemari.
daitekeelako. “Orduan, pertsona pobreak izan zirenek hasi zuten,
horiei sistemak zer eskaintzen Talka bat egon da eta talka kapitalismotik oso urrun zegoen
die? Bere baitan espazio txiki bat, horren ondorioz kontsezioak jendeak, eta hori ezin dugu ahaztu”.
Septiembre 2019ko irailaALDAKO GAIA
19
Bat dator Izai. “Ezin dugu ahaztu
jatorria oso marjinala izan zela, “¿Qué es lo que realmente molesta? Puede que lo que moleste
periferikoa. Jatorria oso iraultzailea no sea tanto acostarse con otra mujer, si no ser migrante. Puede
izan zen, kolektibizazio eta que el sistema acepte, en un momento dado, que seas lesbiana
politizazio ariketa erradikala izan siempre y cuando saque rédito de ello. Pero si eres migrante
zen, oso iraultzailea ikuspegi eres aun más disidente. El sistema acepta a muchos hombres
guztietatik: trabestismoa, homosexuales porque son blancos y de clase media, porque
sexualitatea... generoaren esentzia entiende que pueden estar alienados con ellos en otros aspectos
guztia kuestionatu zuten”. que le resulten rentables”.
Urteetan, ordea, hein handi
batean heteronormara asimilatu
egin delako kexu da, generoaren Almudenaren iritziz, funtzionalik ez izatea... Madrilen,
esentzia errotik kuestionatu gabe. kapitalismoaren beste arma bat da adibidez, LGTB kolektiboa modu
Ondorioz, konkista batzuk lortu azken hori, LGTB kolektiboan ere askean bizi daitekeela esatea
dira: sexu berekoen ezkontza interesatzen zaizkion pertsonak hein handi batean gezurra esatea
adibidez, urrats oso garrantzitsua selekzionatzeko tresna. “Klase da. Ez da egia, dirua behar duzu,
izan zela aitortuta ere, transak altuko gizonei oso bideratuta dago kontsumismoari men egin, pack
eskubideen bermakuntza horretan adibidez, horiek baitira praktikan osoa onartu behar duzu. Madrilen
atzerago geratu direla ohartaraziz. baliabideak dituztenak. Disidentzia aukera ederra zegoen gauzak
bat onartuko dizu sistemak beste iraultzeko. Opresioak elkartu gaitu,
Bere iritziz, historikoki sistemak
guztian berarekin alineatuta ba goazen opresiorik gabeko
kontzesioak egiten ditu. Sexu
bazaude, zure identitate sexu- harremantzeko beste modu bat
berekoen ezkontza horietako bat
afektiboa onartuko dizu, beste asmatzera. Baina imitatu egiten
izan zen. “Esan ziguten: `gurekin
guztian bere liga berean jokatzen bada esklusioak birproduzitu
egon zaitezkete, etorri, ongi
baduzu. Hala, egokia izango zara egiten dira. Erlazionatzeko modua
etorriak izango zarete sistema
klabe kapitalistekin lerrokatuta baldin bada gorputzen erabilpen
honetan eskubideak emango
heziko dituzun umeak mundura sistematiko huts bat, zaintzarik
dizkizuegu, baina betebeharrak
ekartzeko, euren tankerakoa gabekoa eta konpromisorik
ere, gurpilean sartu behar duzue´.
zarelako”. gabekoa, kapitalismoaren arauak
Hurrengo urratsa seme-alabena
eta harremantzeko era asimilatzen
da, gainera gurasotasuna oso Madrilgo Pride desfilea
ari gara”.
modu tradizionalean ulertuta:
Lerrokatu eta onartuko zaitugu.
ume biologikoak izan behar “Pride ereduak –gaineratu
Azken horren adibide argia
dituzu, eta zurea ez bada bigarren du Ametsek– LGTBIQ+
da azken urteotan Madrilgo
mailakoa izango da. Hazkuntza mugimenduaren jatorrizko
Pridek utzitako argazkia: gizon
modu bakarra onartzen da. Hor diskurtsoa eta borroka itxuraldatu
muskulatuak, estereotipoen
jokoan sartzen da haurdunaldi nahi du, diru-etekin handiak
baitan sartzen diren gorputzak...
subrogatua”. irabazteko, eta borroka politiko
Almudena kritikoa da irudi horiekin.
erradikal horiek bereganatzeko,
“Benetan estorbu egiten dutenek,
borroka horien azken helburua
gorputz disidenteek, ertzetan bizi
gizartea errotik eraldatzea baita.
den jendeak... ikusezina izaten
Errealitate horretaz gero eta kidego
jarraitzen dute, ez dituzte zentroan
gehiago ari dira jabetzen, eta horri
nahi, periferian mantendu nahi
aurre egiteko antolatu beharra
dituzte. Eta Ekainak 28 bezalako
dago”.
egun batek justu kontrakoa
lortzeko balio behar du: ezkutuan Madrilgo Pride ereduarekin kritikoa
dagoena plazaratzeko”. bada ere, Izaik onartzen du, aldi
berean, oraindik ere pertsona asko
Bat dator Izai: edertasunaren eta
eskandalizatu egiten direla desfilea
estetikaren asimilazio eta esklusio
Madril zentroan ikusten dutenean.
espazioak daude. “Homosexuala
“Periferian nahi dituzte, beraz, argi
izan zaitezke eta heterosexual
ilunekin bada ere, alde horretatik
bati ekiparablea izan daitekeen
iraultzailea izaten jarraitzen du”.
bizimodua izan, beste gauza
asko betetzen badituzu: arraza, Aurten, gainera, apurketa egon
adina, klase soziala, dibertsitate dela uste du. “Urte askoan Pride
Septiembre 2019ko iraila20 ALDAKO GAIA
“La discriminación de la mujer en
la sociedad tiene su reflejo también
dentro del colectivo LGTB. Los hombres
homosexuales se han encargado de
garantizarse las ventajas que tienen
por el mero hecho de haber nacido
hombres”.
despolitizatzen ari zela salatu daude esaten `eginzazu etxean nahi espazio publikoaren konkistetatik
dugu, marka handiek sustatutako duzuna´, hor zera ari dira esaten: aldentzen dutelako. Dibertsitatea
desfile hutsa bilakatu dela kritikatu, `zu zertan ari zara mutila izanda erakusten duten jarrera publikoak
eta, bai, hala da, bai, baina aurten nesken gauzak egiten?´Misoginia garrantzitsuak dira”.
behintzat ikusi da denak ez eta matxismoa dago atzean.
duela balio. Beste gauza bat da, Biolentzia: intimoa edo (ta)
Gerora LGTB kolektiboak soziala
gehitzen du, Orgulloari eskatzea
irainak hartu eta buelta eman
kapitalismoa bera zalantzan
die, harrotasunez gainera”. Aurrekoaren ildotik, Izairen
jartzea. Ongi legoke hori, noski,
Garrantzitsua iruditzen zaio hori. esanetan, armairutik ateratzearen
baina bada aurrerapauso handia
“Erreibinbikazioan bizipoza egon auziak, kasu gehienetan biolentzia
denak ez duela balio esan izana,
behar da”. dakar: intimoa edo soziala. Norbere
ezin duzula Vox alderdiarekin
identitatea ezkutatzea erabakitzen
paktua egin eta LGTBIren Kalean ere lesbianak homosexualak baduzu, biolentzia intimoa biziko
eskubideak defendatu, bateraezina baino askoz ere inbisibilizatuagoak duzu, sufrimendua. Publikoan
dela”. daude oraindik. Zentzu horretan onartzeak, ordea, zigor soziala
oraindik ere lan handia dagoela dakar, egokitu zaizun rola zalantzan
Berdintasun eza uste du. “Bi gizon kaletik eskutik jarri duzulako. Armairutik ateratzea
LGTB koletiboaren baitan ere helduta marikak dira, bi emakume desmitifikatu beharraz ari da.
batzuek beste batzuek baino oraindik ere, lagunak direla
pentsatuko dute askok”. “Gezurra da sozialki liberatzen
pribilegio gehiago izan dituztela
zaituenik, mitoa eraiki da horren
aitortzen du Izaik. Gizon Lan elkarrizketetan ere lanak inguruan. Askatzailea izan daiteke,
homosexualek aprobetxatu dute izaten dituzte. Zeresanik ez transen edo ez. Ez da momentu puntual bat
gizartean gizona izateak duen inguruan. Langabezia tasa altua eta hortik aurrera denak hobera
abantaila homosexual bezala daukate, are gehiago sektore egiten du, beste opresio batera
eskubide horiek bermatuta izateko. pribatuan, ez da kasualitatea. eraman zaitzake, inbisibilizaziora,
Almudena bat dator. “Lesbiana “Sinestarazi digute LGTB adibidez. Oso ohikoa da konfesioa
askok aukera maskulinizatuago kolektiboko jendeak ez duela eta gero gaia nola tratatu ez dakien
batekin identifikatzen dugu geure bere identitate sexu-afektiboari jendea baduzu inguruan, omititzea,
burua, eta hor jabetzen zara buruz hitz egiten lanean afera ezer gertatu izan ez balitz bezala,
maskulinitateak ematen dizkizun pribatua delako, baina gezurra da tabu bihurtzea”.
pribilegioez, zapaldua egongo zara hori, ondorioak ere badituelako
lesbiana zarelako, baina beste oraindik ere publikoki zeure burua Almudenak lehen pertsonan
gauza asko errazago onartuko biluzteak”. bizi izan du hori. Aitak jarraitzen
zaizkizu, gizontasunaren parte gisa du publikoki bere alabaren
onartzen zaituztelako”. Ados dago Izai. “Kontua ez da, lesbianismoa ezkutatzen. “Oraindik
gainera, etxean zer egiten dudan, ere galdetzen dit ea Iruñako
Bere iritziz, luma duten gizonen hau identitate kontua da. Zu mutilen batekin ezkonduko naizen”,
kasuan, berriz, diskriminazioa maiteminduta egongo ez bazina ez dio umorez. “Lesbiana zarela
bortitzagoa da kasu askotan, zinateke heterosexuala izango? esateko urratsa ematen duzu, eta
zapalduaren rola hartu duelako,
Munduan egoteko modu bat bat-batean berriz ere inbisibilizatu
emakumearen eta feminitatearen
da eta espazio duina eskatzen egiten zaituzte, ezer gertatu izan ez
rola eta gizarteak bigarren mailan
du. Pribatizatu eta intimitatera balitz bezala”.
kokatuko zaitu. “Eskolan, adibidez,
`maricón´esaten dizutenean hor ez eramateko saiakera hauek oso
arriskutsuak dira erreibindikazioa
Septiembre 2019ko irailaTambién puede leer
